تنگی نفس اختلالی است که فرد را از انجام فعالیت‌های روزانه باز می‌دارد و کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد. این عارضه که می‌تواند به دلایل مختلف رخ دهد، با احساس تنفس و مشکل در انجام این عمل مشخص می‌شود. علت تنگی نفس حاد و مزمن می‌تواند  متفاوت باشد. برخی از افراد تنها زمانی که در حال استراحت هستند دچار تنگی نفس می‌شوند، در حالی که برخی دیگر از موقعیت‌های استرس زا رنج می‌برند. بسته به بیماری زمینه‌ای فردی، علائم دیگری مانند تاکی کاردی، درد قفسه سینه، سرگیجه یا سرفه نیز ممکن است رخ دهد. ما در این مقاله به بررسی علت تنگی نفس پرداخته‌ایم. با ما تا آخر این مقاله همراه باشید.

تنگی نفس چیست؟

تنگی نفس به احساس بیمار در عدم توانایی تنفس کافی اشاره دارد. چنین حالتی ممکن است با احساس سفتی قفسه سینه، خفگی یا وحشت همراه باشد. البته تنگی نفس ممکن است همیشه رخ ندهد و یا به‌تدریج بدتر شود. تنگی نفس را می‌توان نشانه بسیاری از بیماری‌ها دانست؛ بنابراین، اگر احساس می‌کنید که نمی‌توانید به‌اندازه کافی نفس بکشید، باید علت اصلی آن بررسی شود. عواملی مانند بیماری‌های ریوی، قلبی، گوارشی و کلیوی و همچنین آلرژی و اضافه‌وزن می‌توانند باعث تنگی نفس شوند؛ بنابراین، دلایل در یک زمینه بسیار گسترده ارزیابی می‌شود. یک فرد ممکن است به دلیل آسیب ریه نتواند به‌اندازه کافی نفس بکشد، یا ممکن است احساس تنگی نفس را تجربه کند، حتی اگر واقعاً به‌اندازه کافی نفس می‌کشد.

انواع تنگی نفس

اگر تنگی نفس به طور ناگهانی رخ دهد، می‌تواند به دلیل حمله آسم باشد. بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی، COPD یا فیبروز ریوی می‌توانند منجر به تنگی نفس مزمن شوند. تنگی نفس به اشکال دیگر تقسیم می‌شود:

• تنگی نفس در حالت استراحت: تنگی نفس در افراد مبتلا حتی در حالت استراحت نیز رخ می‌دهد.
• تنگی نفس در هنگام فعالیت: تنگی نفس فقط در هنگام فعالیت بدنی رخ می‌دهد.
• ارتوپنه: افراد مبتلا از تنگی نفس، به خصوص زمانی که صاف دراز می‌کشند، رنج می‌برند. بهبودی به محض نشستن یا ایستادن رخ می‌دهد.
• Trepopnea: تنگی نفس هنگام دراز کشیدن به پهلوی چپ بسیار واضح است. در سمت راست کمتر مشکل دارد. این شکل از تنگی نفس اغلب در بیماری قلبی دیده می‌شود.
• پلاتیپنه: تنگی نفس زمانی رخ می‌دهد که بدن عمودی است، یعنی در حالت نشسته و ایستاده.
• تنگی نفس گفتاری: تنگی نفس به حدی است که افراد مبتلا هنگام صحبت کردن دچار مشکل می‌شوند.

علت تنگی نفس چیست؟

دلایلی که منجر به تنگی نفس می‌شود، می‌تواند متفاوت باشد. احتمال ابتلا به بیماری‌های دستگاه تنفسی تحتانی یا فوقانی وجود دارد، اما بیماری‌های قلبی و سایر محرک‌ها مانند بیماری‌های روانی نیز می‌توانند باعث تنگی نفس شوند. در ادامه به بررسی سایر علت تنگی نفس مرتبط با ریه پرداخته‌ایم:

آسم برونش

حمله آسم می‌تواند توسط گرده (آلرژن) و همچنین با فعالیت بدنی (تنگی نفس در هنگام فعالیت) و استرس و سرما (آسم غیر آلرژیک) ایجاد شود. راه‌های هوایی در ریه‌ها باریک می‌شود.

التهاب ریه‌ها (ذات الریه)

یکی دیگر از علت تنگی نفس، ذات الریه است. علاوه بر علائمی مانند تب و خستگی، افراد مبتلا می‌توانند از تنگی نفس نیز رنج ببرند.

اجسام خارجی

اگر جسم خارجی بلعیده شده باشد و وارد نای یا برونش شده باشد، تنگی نفس حاد ایجاد می‌شود. اجسام خارجی می‌تواند منجر به حملات خفگی شود. استفراغی که وارد مجاری هوایی می‌شود نیز می‌تواند این اثر را داشته باشد.

شبه کروپ

در این عفونت تنفسی که معمولاً توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود، غشای مخاطی در دستگاه تنفسی فوقانی و در خروجی حنجره متورم می‌شود. این وضعیت منجر به خس خس سینه، سرفه و اغلب تنگی نفس می‌شود.

دیفتری

در عفونت ناشی از باکتری، مجاری هوایی فوقانی متورم می‌شود. این بیماری در صورت انتشار به حنجره می‌تواند منجر به تنگی نفس تهدید کننده زندگی شود.

بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)

در این بیماری مزمن تنفسی، باریک شدن دائمی راه‌های هوایی وجود دارد. علت اصلی بیماری انسدادی مزمن ریه سیگار کشیدن است.

آمفیزم ریه

کیسه‌های هوایی در ریه‌ها (آلوئول‌ها) تا حدی بیش از حد کشیده شده و از بین می‌روند. افراد مبتلا از تنگی نفس رنج می‌برند.

فیبروز ریوی

بافت همبند در ریه‌ها به طور غیر طبیعی افزایش می‌یابد، سفت می‌شود و زخم می‌شود. تبادل گاز در ریه‌ها دشوارتر می‌شود و تنگی نفس رخ می‌دهد.

فشار خون بالا در ریه‌ها

فشار خون در ریه‌ها به طور دائم بالا می‌رود. این امر می‌تواند باعث تنگی نفس، خستگی، غش و احتباس مایعات در پاها شود. فشار خون ریوی می‌تواند هم در نتیجه بیماری‌های دیگر و هم به عنوان یک بیماری مستقل رخ دهد.

ادم ریوی (آب در ریه‌ها)

تجمع مایع در ریه‌ها می‌تواند ناشی از بیماری قلبی، سمومی مانند دود، عفونت، آب تنفسی یا دارو باشد. ادم ریوی با تنگی نفس، خلط کف آلود و سرفه مشخص می‌شود.

پنوموتوراکس

این امر منجر به تجمع پاتولوژیک هوا بین ریه و پلور می‌شود. پنوموتوراکس می‌تواند منجر به تنگی نفس، سرفه، دردهای خنجری در قفسه سینه و تغییر رنگ آبی پوست و غشاهای مخاطی شود.

فلج تارهای صوتی

فلج دو طرفه تارهای صوتی، به دلیل آسیب‌های عصبی پس از جراحی، می‌تواند باعث تنگی نفس شود.

پلورال افیوژن

اگر مقدار مایع در فضای به اصطلاح پلورال به دلیل بیماری مانند پلوریت مرطوب افزایش یابد، می‌تواند منجر بیماری پلورال افیوژن و در نتیجه ایجاد علائمی مانند تنگی نفس، احساس سفتی در قفسه سینه و درد ناشی از تنفس شود.

تومورها

رشد خوش خیم و بدخیم بافت می‌تواند راه‌های هوایی را باریک یا مسدود کند. در نتیجه تومور ریه منجر به تنگی نفس می‌شود.

تنگی نفس به دلیل قلب

 شکایت از تنگی نفس ناشی از قلب به طور ناگهانی رخ نمی‌دهد. در این حالت که شکایات به‌مرور افزایش می‌یابد، بیمار تنگی نفس را برای مدت طولانی تحمل می‌کند و متوجه شکایت نمی‌شود. حمله قلبی که با درد شدید قفسه سینه مشخص می‌شود، ممکن است در مراحل اولیه باعث شکایت از تنگی نفس شود. تپش قلب گاهی اوقات باعث می‌شود که فرد نتواند به‌اندازه کافی نفس بکشد.  ادم ریوی، به ویژه مربوط به قلب، بیماری است که با تنگی نفس همراه است و نیاز به مداخله فوری دارد.

علائم تنگی نفس چیست؟

علائم رایج تنگی نفس به شرح زیر است:

• دشواری در تنفس
• خس خس سینه
• احساس ناتوانی در نفس کشیدن کافی
• خستگی و احساس ضعف مداوم
• احساس خفگی
• درد قفسه سینه
• خلط خونی
• سرفه مزمن و ناگهانی
• داشتن مشکل در فعالیت هایی که معمولاً به راحتی انجام می‌شوند.
• شب هنگام بیدار شدن احساس می‌کنید که نمی‌توانید نفس بکشید.
• مشکل تنفس در حالت استراحت
• اختلال هوشیاری
• تپش قلب
• کاهش وزن
• سردرد و سرگیجه
• تورم در مچ پا و پاها

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

تنگی نفس می‌تواند نشانه یک بیماری جدی باشد. بنابراین، اگر مشکلات تنفسی دارید، همیشه باید با پزشک خود مشورت کنید. اگر علاوه بر تنگی نفس، علائم دیگری مانند درد قفسه سینه، لب‌های آبی رنگ و پوست رنگ پریده داشتید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. زیرا این علائم می‌تواند نشان دهنده حمله قلبی باشد.

تنگی نفس چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 پس از شنیدن جزئیات شرح‌حال بیمار توسط پزشک متخصص، معاینه فیزیکی دقیق انجام می‌شود. در صورت لزوم، پزشک آزمایش‌های مختلف رادیولوژیک و آزمایشگاهی مانند رادیوگرافی قفسه سینه، آزمایش خون، تست عملکرد تنفسی، توموگرافی، برونکوسکوپی، آنژیوگرافی عروق کرونر را درخواست می‌کند. با توجه به گزارش نتیجه دریافتی همراه با ارزیابی روانشناختی، وضعیت ایجاد تنگی نفس مشخص شده و درمان مناسب انجام می‌شود.

درمان تنگی نفس

درمان تنگی نفس به علت تنگی نفس بستگی دارد. برای مثال، اگر بیماری آسم تشخیص داده شده باشد، برای مبارزه با التهاب به بیمار کورتیزون داده می‌شود. در بسیاری از موارد، استنشاق با سمپاتومیمتیک‌های بتا نیز برای گسترش برونش‌ها مفید است. در صورت کمبود آهن و کم خونی ناشی از آن، بیمار آهن دریافت می‌کند. اگر عفونت باکتریایی باعث تنگی نفس شود، معمولاً آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. اگر کسی از شبه کروپ رنج می‌برد، کورتیزون و داروهای خلط آور دریافت می‌کند. تنفس هوای تازه و مرطوب نیز توصیه می‌شود. اگر آمبولی ریه تشخیص داده شود، ابتدا به بیمار مسکن و اکسیژن داده می‌شود. لخته خون در رگ ریوی با دارو حل می‌شود. در برخی موارد نیز باید با جراحی برداشته شود.