فشار خون ریوی نوعی فشار خون بالا است که بر عروق ریه‌ها و حفره‌های راست قلب (دهلیز راست و بطن راست) تأثیر می‌گذارد. اصطلاح فشار خون ریوی (PH) به فشار خون بالا در ریه‌ها اشاره دارد. در پرفشاری خون ریوی، عروق کوچک در ریه به نام شریان‌ها و مویرگ‌های ریوی باریک شده و مسدود می‌شوند. این امر، ارسال خون از قلب به ریه‌ها را دشوار می‌کند و فشار در شریان‌های ریه را افزایش می‌دهد. با افزایش فشار، سمت راست قلب باید برای پمپاژ خون به ریه‌ها سخت‌تر کار کند. این در نهایت منجر به خستگی، ضعیف شدن و زوال عضله قلب می‌شود. از آنجایی که علل فشار خون ریوی بسیار متنوع است، بسیار مهم است که قبل از شروع درمان، علت بالا بودن فشار ریه را به وضوح شناسایی کنید.

فشار خون ریوی یک بیماری پیشرونده است که اگر با درمان کنترل نشود، به مرور زمان باعث ضعیف شدن قلب می‌شود و حتی با حداقل فعالیت بدنی، بیمار دچار تنگی نفس می‌شود و در نهایت منجر به نارسایی قلبی و مرگ خوهد شد.

عوامل خطر برای افزایش فشار ریوی

فشار خون ریوی، بیماری است که می‌تواند همه افراد را در هر سن و جنسیتی تحت تأثیر قرار دهد، اما برخی از عوامل، خطر احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. برخی از عوامل خطر شناسایی شده، عبارت‌اند از:

• بیماری انسداد مزمن ریه
• سابقه خانوادگی فشار خون ریوی
• چاقی و آپنه انسدادی خواب
• جنسیت
• اختلال دیاستولیک قلب چپ
• بیماری بینابینی ریه
• ترومبوآمبولی ریوی
• سلول داسی شکل
• سارکوئیدوز

چاقی و آپنه انسدادی خواب

اگرچه چاقی به تنهایی یک عامل خطر نیست، اما در صورت ترکیب با آپنه انسدادی خواب می‌تواند یک عامل خطر برای فشار خون ریوی باشد.

جنسیت

 فشار خون ریوی که علت آن در مطالعات مشخص نشده است، تقریباً دو و نیم برابر بیشتر از مردان در زنان است.

برخی از بیماری‌های روماتولوژیک به نام بیماری‌های بافت همبند که می‌توانند دیواره عروق را تحت تأثیر قرار دهند، ممکن است خطر ابتلا به فشار خون ریوی را افزایش دهند.

اختلال دیاستولیک قلب چپ

پس از اینکه خون ارسالی به ریه‌ها اکسیژن دار شد، باید به سمت چپ قلب بیاید تا به بدن ارسال شود. یکی از نیرو‌هایی که این حرکت را انجام می‌دهد، نیروی خلاء است که در هنگام شل شدن قلب چپ (دیاستول) ایجاد می‌شود. در مواردی که این نیروی خلاء، مختل می‌شود (اختلال دیاستولیک)، خون نمی‌تواند به قلب بازگردد و در ریه‌ها جمع می‌شود و در آنها مقاومتی در برابر ارسال خون از سمت راست قلب به ریه‌ها ایجاد می‌کند.

بیماری بینابینی ریه

در این بیماری که تقریباً می‌توان آن را سخت شدن بافت‌های ریه توصیف کرد، عروق ریوی نیز تحت تأثیر قرار گرفته و فشار خون ریوی ایجاد می‌شود.

ترومبوآمبولی ریوی

 ترومبوآمبولی ریوی که می‌تواند به صورت انسداد یا باریک شدن این رگ‌ها در نتیجه قرار گرفتن لخته خون در رگ‌های ریه تعریف شود، می‌تواند باعث افزایش فشار خون ریوی شود.

سارکوئیدوز

سارکوئیدوز که به دلیل جمع‌آوری اشتباه سلول‌های التهابی در قسمت‌های مختلف بدن و واکنش به بدن به دلیل نامعلومی ایجاد می‌شود، در صورتی که ریه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، می‌تواند با آسیب رساندن به بافت‌های ریه باعث افزایش فشار خون ریوی شود.

سلول داسی شکل

 در بیماری سلول داسی شکل، گلبول‌های قرمز تحت شرایط خاصی شکل داسی به خود می‌گیرند و نمی‌توانند از عروق نازک عبور کرده و آن‌ها را مسدود کنند. اگر این انسداد‌ها در عروق ریوی باشد، ممکن است فشار خون ریوی ایجاد شود.

روش‌های تشخیصی بالا بودن فشار ریه

تشخیص زودهنگام بالا بدون فشار ریه دشوار است؛ زیرا اغلب در معاینه فیزیکی معمول تشخیص داده نمی‌شود. حتی اگر این بیماری پیشرفته‌تر باشد، علائم و نشانه‌های آن مشابه سایر بیماری‌های قلبی و ریوی است.

پزشک، سابقه پزشکی و خانوادگی شما را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا تشخیصی مطابق با شکایات شما انجام شود. اگر در نتیجه معاینه فیزیکی مشکوک به فشار خون ریوی باشد، ممکن است آزمایش‌های مختلفی برای روشن شدن تشخیص، تعیین شدت بیماری و کشف علت تجویز شود:

الکتروکاردیوگرام (ECG)

الکتروکاردیوگرام حرکات الکتریکی قلب را نشان می‌دهد و می‌تواند ریتم‌های غیر طبیعی را تشخیص دهد. یافته‌هایی مانند بارگذاری قلب راست که در ECG قابل مشاهده است در تشخیص فشار خون ریوی مهم هستند.

اشعه ایکس ریه

یافته‌هایی مانند بزرگ شدن شریان‌های ریوی که در مراحل پیشرفته فشار خون ریوی قابل تشخیص است، از دست دادن عروق ریز ریه و نمای بزرگ شده قلب را می‌توان در عکس قفسه سینه تشخیص داد.

اکوکاردیوگرافی

اکوکاردیوگرام یک آزمایش اولتراسوند است که تصویری متحرک از قلب ایجاد می‌کند. این تصاویر وضعیت عضله قلب، دریچه‌های قلب و ناهنجاری‌های مادرزادی را بررسی می‌کنند. این آزمایش بدون درد اغلب برای حمایت از تشخیص فشار خون ریوی با تخمین فشار در قلب راست و ارزیابی میزان عملکرد قلب استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند برای غربالگری در افراد مشکوک یا عوامل خطر استفاده شود.

آزمایشات خون

در صورت احتمال لخته شدن ریه (ترومبوآمبولی ریوی)، D-Dimer را می‌توان در خون بررسی کرد. علاوه بر این، آزمایش خون پپتید ناتریورتیک مغز (BNP) می‌تواند به ارزیابی فشار روی قلب کمک کند. برای نظارت بر نحوه پاسخ بیماران به درمان استفاده می‌شود.

تست‌های عملکرد ریوی

این آزمایش‌ها مکانیسم‌های تنفسی و ذخایر هوای ریه‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند. اطلاعات مهمی در مورد تشخیص علت فشار خون ریوی می‌دهد.

توموگرافی ریه

یک تکنیک تصویربرداری حساس، توموگرافی کامپیوتری تصاویر دقیق‌تری نسبت به اشعه ایکس قفسه سینه ارائه می‌دهد. از این آزمایش می‌توان برای بررسی اندازه و عملکرد قلب و مهم‌تر از آن برای بررسی لخته شدن خون در شریان‌های ریه استفاده کرد.

تست ورزش

• تست‌های ورزشی مختلفی برای تعیین اینکه فشار خون ریوی چقدر فعالیت‌های روزانه فرد را محدود می‌کند، استفاده می‌شود. این تست‌ها عبارت‌اند از:
• تست ۶ دقیقه پیاده روی: اندازه‌گیری مسافتی که یک فرد می‌تواند در ۶ دقیقه راه برود. برای تخمین ظرفیت ورزش استفاده می‌شود. این یک روش مهم در تشخیص و پیگیری درمان است.
• تست ورزش: تست دیگری است که با آن می‌توان ظرفیت ورزش را اندازه‌گیری کرد.
• تست ورزش قلبی ریوی: آزمایشی است که برای تعیین کفایت شاخص قلبی، یعنی برون ده قلبی به بدن استفاده می‌شود.
• کاتتریزاسیون قلبی: در این آزمایش که تشخیص فشار خون ریوی تأیید می‌شود، فشار حفره‌های قلب با کمک یک کاتتر نازک که از طریق ورید اصلی مانند کشاله ران یا مچ به قلب فرستاده می‌شود، اندازه‌گیری می‌شود و حرکات انجام می‌شود. در این آزمایش قلب را می‌توان به طور مستقیم مشاهده کرد.

روش‌های درمانی بالا بودن فشار ریه

درمان بالا بودن فشار ریه عمدتاً به منظور درمان بیماری ایجاد‌کننده فشار خون ریوی، توقف پیشرفت فشار خون ریوی و افزایش کیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود.

در درمان می‌توان از برخی شل‌کننده‌های عروقی که در درمان بیماری فشار خون نیز استفاده می‌شود، دارو‌های تنظیم‌کننده قدرت پمپ قلب و برخی از دارو‌هایی که می‌توانند از تجمع و لخته شدن خون در ریه‌ها جلوگیری کنند، به تنهایی یا با هم استفاده کرد. پزشک شما همچنین تغییرات سبک زندگی مانند تغییر در عادات غذایی و برخی ورزش‌ها را توصیه می‌کند.

در برخی موارد، پیوند ریه یا قلب-ریه ممکن است یک گزینه باشد، به ویژه در بیمارانی که بیماری آن‌ها علی‌رغم درمان بهبود نمی‌یابد و از نظر پزشکی ناخوشایند نیستند. اگرچه همه انواع روش‌های پیوند شامل خطراتی مانند رد عضو پیوند شده است، درمان‌های لازم برای از بین بردن این خطرات اعمال می‌شود.

سوراخی بین دهلیز راست و چپ قلب با ورود به سیاهرگ مغبنی با روشی به نام سپتوستومی دهلیزی در بیمارانی که در انتظار پیوند هستند یا در بیمارانی که علی‌رغم درمان بهبودی پیدا نمی‌کنند، ایجاد می‌شود. به این ترتیب، هدف کاهش فشار حفره‌های سمت راست قلب است.

اگرچه این روش برای کاهش علائم بیماری در بیماران مناسب استفاده می‌شود، اما خطرات زیادی را به همراه دارد. بنابراین جزء پروتکل‌های اصلی درمان بیماری نیست و به طور معمول استفاده نمی‌شود.

توصیه می‌شود که زنان در سنین باروری مبتلا به فشار خون ریوی باید حمایت پزشکی و مشاوره در مورد تنظیم خانواده دریافت کنند، زیرا احتمال بارداری ممکن است تهدید‌کننده زندگی باشد.