رکود مایع در ریه‌ها که در اصطلاح به آب آوردن ریه معروف است، یک وضعیت بالینی است که نام آن اِدم ریوی است. آب آوردن ریه به دلیل تجمع بیش از حد مایعات ایجاد می‌شود که می‌تواند تنفس را در مناطقی که معمولاً بدون مایعات هستند دشوار کند. پیامد اصلی وجود آب در ریه‌ها، تنگی نفس است.  در این بخش به توضیح کامل آب آوردن ریه، علت آن و نحوه درمان ادم ریوی می‎پردازیم. با ما همراه باشید.

آب آوردن ریه

آب آوردن ریه (Pulmonary edema) یا به عبارت دیگر پلورال افیوژن اصطلاحی گسترده است که معمولاً به معنای تجمع غیرطبیعی مایعات در فضای تبادل هوا داخل ریه استفاده می‌شود. این فرآیند منجر به کاهش تبادل اکسیژن در مجاری تنفسی ریه می‌شود که به طور بالقوه می‌تواند منجر به نارسایی تنفسی شود. ادم ریوی می‌تواند حاد یا مزمن باشد. اولین حالت آن ناگهانی رخ می‌دهد یعنی تنفس به سرعت بدتر می‌شود و در هنگام دراز کشیدن حتی دشوارتر هم می‌شود.

ادم حاد ریه معمولاً با علائمی مانند اضطراب، خس خس سینه، سرفه (گاهی اوقات سرفه خونی)، تعریق، تپش قلب، پوست رنگ پریده و درد قفسه سینه همراه است. از سوی دیگر، ادم مزمن ریوی، به مرور زمان بدتر می‌شود. در ابتدا، مشکلات تنفسی آشکارتری ایجاد می‌کند. این امر می‌تواند منجر به بیداری به دلیل تنگی نفس، خستگی، خس خس سینه، کاهش اشتها، ادم در پا‌ها شود.

مایعات موجود در ریه چیست؟

 مایعاتی که تنفس را دشوار می‌کنند و عملکرد ریه را بدتر می‌کنند از رگ‌های خونی تأمین‌کننده ناحیه ریه می‌آیند. این نشت ممکن است ناشی از آسیب به بخش‌هایی باشد که رگ‌ها را پوشانده اند یا به دلیل افزایش فشار خون در گردش خون ریوی، همانطور که در نارسایی قلبی اتفاق می‌افتد.

علائم آب آوردن ریه

وجود آب در ریه‌ها بسته به شدت و شرایط قبلی بیمار، پیامد‌های متغیری دارد. علائم معمول آب آوردن ریه عبارت‌اند از:

• تنفس Cheyne-Stokes: که با فاز‌های هیپرونتیلاسیون (سندرم پیش فعالی تنفسی) متناوب با آپنه (توقف تنفس) مشخص می‌شود.
• ارتوپنه: مشکل تنفسی که هنگام دراز کشیدن رخ می‌دهد؛ تمایل دارد دیرتر ظاهر شود و می‌تواند منجر به سرفه‌های شبانه شود که می‌تواند با بالا بردن سر برطرف شود تا بازگشت وریدی به قلب و جریان مایعات به گردش خون ریوی کاهش یابد.
• تنگی نفس: حمله‌ای شبانه، شامل دوره‌های شدید و حاد سرفه و تنگی نفس. در حالی که ارتوپنه را می‌توان با‌ ایستادن یا بالا بردن سر تسکین داد، تنگی نفس حمله‌ای شبانه حتی پس از قرار گرفتن در این موقعیت‌ها باعث خس خس سینه و سرفه می‌شود.
• درد قفسه سینه
• تپش قلب
• آریتمی‌ها
• صدا‌های تنفسی (سوت، خروش و غیره)
• دوره‌های آپنه (قطع موقت تنفس)
• سرفه (گاهی اوقات خونی)
• افزایش تعریق
• رنگ پریدگی
• رنگ سیانوتیک: لب‌ها و اندام‌ها به دلیل کاهش اشباع اکسیژن هموگلوبین مایل به آبی می‌شوند؛ سیانوز زمانی رخ می‌دهد که مقادیر هموگلوبین بدون اکسیژن از ۵ گرم در دسی لیتر بیشتر شود.
• احساس خفگی
• هموفت، که شامل ترشح خلط و خون به دنبال پارگی ورید‌های برونش است.

علائم ذکر شده در بالا می‌تواند به طور ناگهانی (در صورت ادم حاد) یا به تدریج (ادم مزمن) ظاهر شود.

علت آب آوردن ریه

دلایل زیادی وجود دارند که می‌توانند باعث آب آوردن ریه‌ها شوند. در بیشتر موارد، آب آوردن ریه ناشی از مشکلات قلبی عروقی است. ادم ریوی با منشأ کاردیوژنیک با تغییرات آشکار در عملکرد و ساختار بطن چپ مرتبط است که می‌تواند باعث نارسایی قلبی و در نتیجه ادم ریوی شود. علل اصلی آب آوردن ریه عبارت‌اند از:

• حمله قلبی
• ایسکمی
• بیماری فشار خون بالا
• بیماری عروق کرونر قلب
• اختلال در عملکرد دریچه قلب (مانند تنگی میترال یا آئورت)
• بیماری قلبی اکتسابی یا مادرزادی
• آریتمی‌ها

در صورت وجود یکی از اختلالات ذکر شده در بالا، بطن چپ دیگر قادر به پمپاژ خون آنطور که باید نیست و مقادیر کمتری از آنچه دریافت می‌کند دفع می‌کند. این اتفاق منجر به تعیین ظاهر افزایش تجمع خون در گردش خون ریوی می‌شود. در نهایت منجر به افزایش فشار وریدی ریوی می‌شود که می‌تواند تعادل موجود بین بینابینی و مویرگ‌ها را تغییر دهد. سایر علل متفاوت برای ادم ریوی غیر قلبی، اساساً با آسیب به مویرگ‌ها، که با نشت آب، پروتئین و مواد دیگر همراه است، مرتبط است. علل را می‌توان به شرح زیر تقسیم کرد:

• تغییر در فشار عروق ریوی، ناشی از ادم ریوی مرتبط با ارتفاع یا تغییر در نواحی عصبی مسئول تنظیم فشار خون (ادم ریوی نوروژنیک)
• ضایعات غیرمستقیم ریه، ناشی از التهاب عمومی یا وجود موادی که می‌توانند به مویرگ‌ها آسیب بزنند (افیون‌ها، پانکراتیت و غیره)
• صدمات مستقیم ریه ناشی از تروما، آمبولی ریه، ذات‌الریه، استنشاق گاز‌های سمی و غیره.

همچنین بیش‌تر بخوانید: علت آب آوردن ریه در سالمندان

تشخیص آب در ریه‌ها

وجود ادم ریوی نیاز به مشاوره تخصصی دارد. برای رسیدن به یک تشخیص خاص، پزشک بر اساس داده‌های بالینی و آنالیز‌های ابزاری، ویزیت را انجام می‌دهد، در درجه اول رادیوگرافی قفسه سینه لازم است. همچنین ممکن است سطح اکسیژن و دی اکسید کربن در خون و همچنین غلظت پپتید ناتریورتیک نوع B مورد ارزیابی قرار گیرند که در بیشتر موارد وجود مشکلات قلبی را نشان می‌دهند. در هر صورت امکان انجام آزمایشات دیگر که در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم لازم است.

• آزمایشات خون
• الکتروکاردیوگرام
• اکوکاردیوگرافی
• اکوکاردیوگرافی ترانس مری
• کاتتریزاسیون شریان ریوی
• کاتتریزاسیون قلبی

تنها پس از شناسایی علت می‌توان درمان مناسب را انجام داد. از آنجایی که آب آوردن ریه یک وضعیت بسیار خطرناک برای سلامتی است، اقدامات پزشکی برای حمایت از عملکرد تنفسی و بهبود تصویر بالینی انجام خواهد شد، از جمله:

• تجویز اکسیژن (با استفاده از ماسک صورت، پد بینی یا لوله‌گذاری داخل تراشه)
• تهویه غیرتهاجمی با پشتیبانی فشار (CPAP).

پس از شناسایی علت، ادم ریوی قابل درمان است.

درمان آب آوردن ریه‌ها

درمان آب آوردن ریه با دارو درمانی یکی از درمان‌های فوری و مفید است که می‌تواند شامل هریک از موارد زیر باشد:

• دارو‌های کاهنده
• مورفین برای کاهش تنگی نفس
• دارو‌های کاهش دهنده پس بار
• دارو‌های ضد فشار خون

این شرایط را دست کم نگیرید، آب در ریه‌ها قابل درمان است، به شرطی که همه چیز به موقع انجام شود!

در موارد شدید بیمار ممکن است به تهویه کمکی و اکسیژن‌رسانی نیاز داشته باشد. علاوه بر این، ممکن است لازم باشد مقدار مایعات خارج عروقی را با تجویز دیورتیک‌ها یا نیترات‌ها با اثر گشادکننده عروق کاهش داد. مورفین همچنین ممکن است قادر به تسکین اضطراب و رفع تنگی نفس باشد.

ادم بینابینی و آلوئولار

ادم بینابینی باعث تجمع مایعات در فضا‌های بین سلول‌های مختلف که یک بافت را می‌سازند، می‌شود. مایعاتی که از رگ‌های خونی نشت می‌کنند نیز در آلوئول‌های ریوی جمع می‌شوند. آلوئول‌ها حفره‌های کوچکی هستند که در شرایط عادی با هوا پر می‌شوند و واحد عملکردی اصلی ریه‌ها را تشکیل می‌دهند. در ابتدا، مشکلات تنفسی عمدتاً در حین فعالیت بدنی و تلاش‌های ناگهانی ظاهر می‌شوند (تنگی نفس ناشی از فعالیت)، سپس حتی زمانی که دراز می‌کشید آشکار می‌شود و شما را مجبور به نشستن یا‌ ایستادن می‌کند (ارتوپنه).

با پیشرفت بیماری، علائم حتی در حالت استراحت نیز ظاهر می‌شوند. تجمع تدریجی مایع در آلوئول‌ها و برونش‌ها همچنین باعث ایجاد صدا‌های معمولی تنفسی می‌شود که شامل خس‌خس سینه و برخی صداها از ریه می‌شوند. چنین علائمی توسط خود بیمار یا پزشک در حین سمع قفسه سینه قابل تشخیص است.

صحبت‌های دکتر اردا کیانی در رابطه با آب آوردن ریه