آسم یک بیماری مزمن تنفسی است، یعنی در طول زمان پایدار است که با التهاب راه‌های هوایی ریه مشخص می‌شود. اگرچه معمولاً قابل‌درمان نیست، بااین‌وجود می‌توان آن را به طور مؤثر کنترل کرد. افراد مبتلا به آسم زمانی که یاد بگیرند چگونه آسم خود را کنترل کنند می‌توانند زندگی عادی و فعالی داشته باشند.

در طول ۵۰ سال گذشته، آسم برونش به وضعیت یک مشکل پزشکی و اجتماعی تبدیل شده است. تقریباً ۳۰۰ میلیون مبتلا به آسم در جهان وجود دارد که ۱۰ درصد آنها کودک هستند. این بیماری به طور قابل‌توجهی کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد و در نیمی از موارد منجر به ناتوانی می‌شود. اشکال شدید با خطر مرگ‌ومیر همراه است. در مورد چگونگی ایجاد آسم، چه داروهایی برای درمان سیستمیک آسم برونش استفاده می‌شود و تسکین تشنج، در مقاله خواهیم گفت.

اطلاعات کلی در مورد بیماری آسم

آسم یک التهاب مزمن غیرعفونی است که با تغییر در واکنش سیستم ایمنی لول‌های تنفسی که برونش نام دارد همراه است. نشانه‌های بیماری حملات آسم است که هر بار که سیستم ایمنی با محرک‌های خاصی مواجه می‌شود انسداد برونش در این زمینه رخ می‌دهد. بیشتر موارد با فعال‌شدن وراثت نامطلوب در پس‌زمینه ایمنی ناپایدار، شرایط نامطلوب زندگی و عادات بد همراه است. با وجود دستاوردهای علمی در زمینه این بیماری، آسم برونش یک بیماری قابل درمان نیست، اما می‌توان آن را کنترل کرد.

افراد مبتلا به آسم که بیماری خود را کنترل می‌کنند، می‌توانند کار کنند، ورزش کنند، بازی کنند، به مدرسه بروند و تمام فعالیت‌هایی که توسط افراد غیر مبتلا به آسم انجام می‌شود را انجام دهند.

چه زمانی و چگونه می‌تواند رخ دهد؟

آسم می‌تواند همه گروه‌های سنی را تحت‌تأثیر قرار دهد، نه‌تنها کودکان و نوجوانان، بلکه بزرگسالان و سالمندان را نیز درگیر می‌کند. شایع‌ترین تظاهرات عبارت‌اند از؛ سفتی قفسه سینه (مانند گیره روی قفسه سینه)، خس‌خس سینه (احساس زنگ زدن در گلو)، سرفه، تنگی نفس. این علائم در شب و صبح بیشتر دیده می‌شود. 

چه چیزی باعث آسم می‌شود؟

آسم اغلب زمانی ایجاد می‌شود که فردی که از قبل مستعد ابتلا به آسم است، با موادی که به آنها حساسیت دارد تماس پیدا کند. این استعداد ممکن است به دلیل عوامل مختلفی باشد. برخی از این موارد قابل تغییر نیستند، مانند مؤلفه ژنتیکی (وجود بیماری‌آسم در یکی از اعضای نزدیک خانواده مانند پدر، مادر یا برادر/خواهر)، وجود آلرژی، جنسیت زن، قومیت. برخی دیگر قابل تغییر هستند؛ مانند چاقی، قرارگرفتن در معرض دود در دوران کودکی، قرارگرفتن در معرض آلاینده‌ها. داشتن یک یا چند مورد از این عوامل خطر به این معنی نیست که فرد لزوماً به آسم مبتلا خواهد شد، فقط احتمال ابتلای او به آن نسبت به سایرین بیشتر است. به همین دلیل رعایت قوانین بهداشتی و سبک زندگی مناسب با هدف محدودکردن عوامل خطر قابل اصلاح تاحدامکان بسیار مهم است.

 شرایطی وجود دارد که به دلایلی که هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند، بیماری‌آسم در افراد بدون عوامل خطر قابل تشخیص ایجاد می‌شود. در واقع، تقریباً نیمی از مبتلایان به بیماری‌آسم، آلرژی ندارند یا در زندگی روزمره یا محل کار در معرض عوامل تحریک‌کننده قرار دارند.

چه اتفاقی در افراد مبتلا به آسم می‌افتد و حمله آسم چیست؟

در یک فرد سالم، هوا با کمترین مقاومت به راه‌های هوایی ریه (نایژه‌ها یا برونش‌ها) وارد و از آن خارج می‌شود. برونش‌ها مانند شاخه‌های درخت هستند که در فرد سالم یا در فرد مبتلا به آسم که آسم را کنترل می‌کند، چیزی شبیه به این است:

در فرد مبتلا به آسم کنترل نشده، برونش‌ها دارای یک دیواره ضخیم آغشته به مایعات هستند و تمایل دارند راحت‌تر بسته شوند. علاوه بر این، غدد موجود در دیواره برونش‌ها مخاط تولید می‌کنند که به کاهش فضای عبور هوا کمک می‌کند. این اتفاق باعث  خس‌خس سینه، سرفه و خلط، سفتی در قفسه سینه و تنگی نفس می‌شود.

داشتن آسم کنترل نشده همچنین بروز حمله آسمی را آسان‌تر می‌کند. در طول حمله آسم، تغییراتی که در بالا توضیح داده شد (انقباض دیواره برونش، تولید مخاط) در مدت‌زمان بسیار کوتاه و به طور ناگهانی رخ می‌دهد و باعث احساس تنگی نفس به‌عنوان یک علامت می‌شود.

چه چیزی می‌تواند آسم شما را بدتر کند یا باعث حمله آسم شود؟

عناصر متعددی وجود دارد که به آنها “محرک” یا عوامل آزادکننده می‌گویند. این عوامل می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و همیشه قابل‌شناسایی نیستند. برخی از این موارد عبارت‌اند از: آلرژن‌ها (از جمله موی گربه یا سگ، گردوغبار، گرده گل)، دود سیگار، بخار و بخارات، شرایط آب‌وهوایی (هوای سرد و خشک)، فعالیت بدنی سنگین، سرماخوردگی، موادی که در محل کار با آنها در تماس هستید.

نحوه درمان آسم

ازآنجایی‌که یک فرایند التهابی در ریشه بیماری‌آسم وجود دارد، هدف درمان پزشکی کنترل التهاب و درعین‌حال تسکین علائم ناشی از آن است. داروهای موجود در بازار امروز حاوی حداقل دوز کورتیزون (صدها برابر کمتر از دوزهای موجود در یک قرص کورتیزون) هستند که با رسوب در برونش‌ها، التهاب را که باعث آسیب می‌شود، مسدود می‌کند. آنها همچنین می‌توانند با داروهایی به نام گشادکننده برونش همراه باشند که امکان کنترل بهتر علائم را هم در طول روز، هم به‌عنوان درمان پس‌زمینه و هم در صورت حمله بیماری‌آسم، به‌عنوان دارو در صورت نیاز فراهم می‌کنند. درمان باید به طور منظم انجام شود، حتی در دوره‌هایی که موضوع خوب است، برای مدت طولانی. بااین‌حال، در اشکال بسیار خفیف آسم که آسم برای مدت طولانی کنترل شده است،

داروهای تسکین‌‌دهنده

مهم است که افراد مبتلا به بیماری‌آسم همیشه داروهای مسکن همراه خود داشته باشند. حتی در افرادی که برای سال‌ها علائمی ندارند، حمله بیماری‌آسم ممکن است در صورت وجود رویدادهای محرک شایع مانند “برونشیت” یا محیط بسیار غبارآلود رخ دهد.

عادات خوب

رفتار نقش مهمی در کنار درمان دارویی دارد. خوب است که فرد مبتلا به بیماری‌آسم سعی کند از همه عواملی که می‌داند می‌تواند بیماری‌آسم او را بدتر کند (دود فعال و غیرفعال، حیوانات خانگی در خانه، بوی تند) دوری کند. در صورت حساسیت به گردوغبار خانه، توصیه می‌شود حضور فرش و پرده در خانه را به حداقل برسانید، اتاق‌ها را مرتب تمیز و تهویه کنید، از روکش‌های مخصوص بالش و تشک استفاده کنید، از پتوهای پشمی پرهیز کنید، ملحفه‌ها را به طور مکرر در دمای بالا بشویید.

داروهای مختلف استنشاقی

انواع مختلفی از داروهای استنشاقی وجود دارد. این وظیفه پزشک است که با فرد مبتلا به بیماری‌آسم مناسب‌ترین دستگاه استنشاقی را برای دومی ارزیابی کند.

آیا آسم شما کنترل می‌شود؟

بیماری‌آسم زمانی که علائم خفیف و گاه‌به‌گاه (کمتر از ۲ بار در هفته)داشته باشد، استفاده از داروهای تسکین‌دهنده نیز گاه‌به‌گاه (کمتر از ۲ بار در هفته) است و هیچ محدودیتی به دلیل بیماری‌آسم در زندگی روزمره وجود ندارد.

ارزیابی کنید که آیا علائم شما تحت کنترل است به سؤالات پاسخ دهید و امتیاز خود را محاسبه کنید.

در ۴ هفته گذشته:

آیا علائم بیماری‌آسم روزانه را بیش از دو بار در هفته تجربه می‌کنید؟                          □ بله = ۱ □ خیر = ۰

بیداری‌های شبانه به دلیل بیماری‌آسم؟                                                                    □ بله = ۱ □ خیر = ۰

آیا نیاز به استفاده از داروی نجات (داروی نجات) بیش از دو بار در هفته دارید؟  □ بله = ۱ □ خیر = ۰

محدودیت فعالیت‌های روزانه به دلیل بیماری‌آسم؟                                                   □ بله = ۱ □ خیر = ۰

نمره کل:

۰ = کنترل خوب

۱-۲ = کنترل جزئی

۳-۴ = کنترل ندارد

در صورت حمله آسم چه باید کرد؟

در صورت بروز علائم حاد، مهم است که دارو در صورت نیاز در دسترس باشد تا دراسرع‌وقت استفاده شود. پس از انجام این کار:

اگر علائم به‌سرعت برطرف شود، هیچ اقدام دیگری لازم نیست. بااین‌حال، باید در نظر داشت که استفاده از دارو در صورت نیاز بیش از ۳-۴ بار در هفته توصیه می‌کند که با پزشک خود مشورت کنید.

از سوی دیگر، اگر علائم بهبود نیافت یا بدتر شد، درمان باید در صورت نیاز و اینکه آیا با پزشک مشورت شود تکرار شود.

آسم و فعالیت بدنی

فعالیت بدنی ابزاری مؤثر برای پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها است. بااین‌حال، انجام ورزش در افراد مبتلا به بیماری‌آسم می‌تواند علائم بیماری‌آسم را تحریک کند. یکی از اهداف درمان ضد آسم این است که به همه مبتلایان به بیماری‌آسم اجازه دهد تا فعالیت بدنی، حتی اگر شدید، را تحمل کنند، به‌طوری‌که آسم به‌خودی‌خود منع مصرف برای بیشتر ورزش‌ها را نشان نمی‌دهد.

می‌توان یک استراتژی درمانی مناسب تنظیم کرد که به فرد مبتلا به آسم اجازه دهد حتی در سطح رقابتی ورزش کند. در مورد دوم، ارائه مدارک مناسب به ادارات ذی‌صلاح برای تأیید پاتولوژی (داروهای ضد آسم در افراد غیر آسم شامل دوپینگ است) به‌خاطر می‌آید.

آسم و بارداری

در دوران بارداری، تنفس جنین به‌شدت به تنفس مادر بستگی دارد. در صورت حمله بیماری‌آسم که مادر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، جنین نیز می‌تواند تحت‌تأثیر قرار گیرد. به همین دلیل خوب است که مادر مبتلا به بیماری‌آسم درمان منظم را به ابتکار خود قطع نکند؛ بلکه با متخصص مرجع خود مشورت کند و در دوران بارداری به طور مرتب پیگیری شود. ثابت شده است که بسیاری از داروهای ضد آسم را می‌توان در بارداری بدون خطر عوارض جانبی برای مادر یا جنین استفاده کرد.