برونکوسکوپی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

آندوسکوپی ریه که به‌اصطلاح برونکوسکوپی نامیده می‌شود، روشی برای معاینه راه‌های هوایی (نای و برونش) است و برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های ریوی مختلف (مانند تومورهای ریه، فیبروز ریوی، بیماری‌های التهابی ریه) استفاده می‌شود. علاوه بر این، برونکوسکوپی گزینه‌های درمانی متعددی را نیز ارائه می‌دهد (مانند حذف اجسام خارجی، درمان تنگی راه هوایی). در این بخش به طور کامل در مورد این روش، مزایا و تمامی نکاتی که باید بدانید، توضیح داده شده است. 

برونکوسکوپی چیست؟

برونکوسکوپی معاینه‌ای است که برای ارزیابی وضعیت برونش‌ها و احتمالاً شستشوی شاخه‌های برونش، نمونه‌برداری از مخاط یا بافت ریه مورد بررسی انجام می‌شود.

با کمک این آزمایش می‌توان مشخص کرد کدام میکروب احتمالاً باعث عفونت ریه شده است، تومور یا بیماری‌های دیگر (مانند فیبروز ریوی، سارکوئیدوز و واسکولیت) را تشخیص داد، بررسی کرد که آیا خون در خلط وجود دارد (هموپتیزی) و احتمالاً منشأ و علت آن را شناسایی کرد.

علاوه بر این، می‌توان ارزیابی کرد که آیا بیماری غدد لنفاوی مدیاستن را نیز درگیر کرده است یا خیر. مدیاستن همان ناحیه آناتومیکی داخل قفسه سینه است که بین دو ریه قرار دارد، محل ساختار‌هایی مانند مری، عروق شریانی و وریدی و غدد لنفاوی است که لنف را عمدتاً از ریه‌ها تخلیه می‌کنند و در نتیجه متوجه می‌شوند که یک تومور چقدر گسترده است.

ابزاری که با آن برونکوسکوپی انجام می‌شود، کمک می‌کند تا مجاری تنفسی (حنجره، نای و برونش‌ها) مستقیماً دیده شوند. این ابزار شبیه یک لوله انعطاف‌پذیر بسیار نازک (قطر کمتر از ۴ میلی‌متر) است.

 چه زمانی برونکوسکوپی ضروری است؟

 همان‌طور که توضیح داده شده است، برونکوسکوپی یک روش تشخیصی برای ارزیابی دیواره داخلی راه‌های هوایی است. از سوی دیگر، با کمک برونکوسکوپی، می توان به طور هم‌زمان درمان را نیز انجام داد. در موارد زیر برای روشن شدن بیشتر نیاز به برونکوسکوپی است:

تشخیص؛

• جمع‌آوری ترشحات برونش در بیماری‌های التهابی ریه (باکتری‌ها از جمله مایکوباکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها)
• نمونه‌برداری برای تومورهای ریه یا سایر تغییرات نامشخص در بافت ریه و برونش‌ها
• بزرگ‌شدن نامشخص غدد لنفاوی در میدان میانی (به‌اصطلاح مدیاستن)
• تعیین مرحله تومور (به‌اصطلاح مرحله‌بندی) در کارسینوم ریه

درمان؛

• برداشتن اجسام خارجی
• توقف خونریزی ریوی
• درمان تنگی راه هوایی (به‌عنوان‌مثال اتساع، کانال‌سازی مجدد، کاشت استنت)
• کاشت دریچه‌های یک‌طرفه در بیماری مزمن انسدادی ریه ( COPD )
• ترموپلاستی در آسم شدید برونش

آمادگی قبل از برونکوسکوپی

برای انجام برونکوسکوپی باید از عصر قبل کاملاً ناشتا بود و ۸-۶ ساعت قبل از معاینه مایعات مصرف نکرد. به جز مواردی که پزشک شما دستور دیگری داده است، لازم نیست دارو‌هایی را که هر روز مصرف می‌کنید قطع کنید، به شرطی که آن‌ها را با کمی آب میل کنید. حتما در مورد داروهای مصرفی خود به پزشک اطلاع دهید.

اگر بیوپسی‌های خاصی (نمونه‌برداری) با خطر خونریزی انجام شود، پزشک ممکن است به شما توصیه کند چند روز قبل از برونکوسکوپی، مصرف دارو‌هایی را که با هدف کاهش لخته شدن خون (عوامل ضد پلاکتی یا ضد انعقادها) هستند، متوقف کنید. همیشه ضروری است که هرگونه حساسیت را به متخصص گزارش دهید.

در روز‌های منتهی به آزمایش، ممکن است آزمایش خون برای ارزیابی توانایی لخته شدن درخواست شود. در این راستا، اطلاع‌رسانی به کادر پزشکی و پرستاری در مورد مصرف دارو‌های ضد پلاکت و یا ضدانعقاد ضروری است، زیرا ممکن است لازم باشد که مصرف آن‌ها در چند روز قبل از عمل قطع شود.

لازم است در زمان معاینه حداقل ۸-۶ ساعت ناشتا حضور داشته باشید و قبل از انجام عمل از استعمال دخانیات خودداری کنید.

پس از کسب رضایت آگاهانه، از شما خواسته می‌شود که در یک کلینیک سرپایی خاص، به حالت خوابیده بر روی تخت دراز بکشید.

تجهیزات لازم برای انجام برونکوسکوپی

 ابزاری که با آن برونسکوپی انجام می‌شود، برونسکوپ نام دارد. یک ابزار کوچک گیره مانند به نام پالس اکسیمتر، روی یک انگشت دست اعمال می‌شود که به طور مداوم ضربان قلب و میزان اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. فشارخون نیز ممکن است در فواصل منظم در طول عمل اندازه‌گیری شود.

متعاقباً، پرستار ۲ یا ۳ اسپری بی‌حس‌کننده را مستقیماً در گلو (احتمالاً در صورت لزوم در بینی و دهان) تجویز می‌کند تا ناراحتی مربوط به ورودی برونکوسکوپ را کاهش دهد. همچنین می‌توان یک سوزن کوچک را در رگ بازو وارد کرد تا داروی ضد اضطراب تجویز شود که می‌تواند باعث خواب‌آلودگی شود.

برونکوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟

در پزشکی برونکوسکوپی به دو نوع  انعطاف‌پذیر و سخت  تقسیم می‌شود.

برونکوسکوپی انعطاف‌پذیر

برونکوسکوپی انعطاف‌پذیر با استفاده از برونکوسکوپی انعطاف‌پذیر و قابل خم شدن انجام می‌شود. بر خلاف برونکوسکوپی سخت، برونکوسکوپی انعطاف‌پذیر نیازی به بیهوشی عمومی ندارد. می توان آن را تحت آرام‌بخشی (تجویز داروی بیهوشی از طریق ورید) و بی‌حسی موضعی یا با بیهوشی عمومی انجام داد.

پزشک برونکوسکوپ انعطاف‌پذیر را از طریق دهان یا بینی وارد نای می‌کند و آن را بیشتر به داخل راه‌های هوایی مرکزی هر دو ریه هل می‌دهد. راه‌های هوایی مرکزی را می توان با استفاده از اپتیک ارزیابی کرد. ابزارهای کوچک مانند انبردست، سوزن، برس و غیره را می توان از طریق کانال ابزار پیش برد.

این امکان برداشتن بافت (بیوپسی) را بدون باز کردن قفسه سینه فراهم می‌کند. اگر تومورهایی که باید بیوپسی شوند در عمق بافت ریه قرار داشته باشند، می توان از تکنیک‌های مختلف و فلوروسکوپی اشعه ایکس نیز استفاده کرد. به‌این‌ترتیب می توان نمونه‌های بافتی از این تومورها تهیه کرد. سپس نمونه‌های بافتی به‌دست‌آمده برای تجزیه‌وتحلیل به آزمایشگاه میکروبیولوژی و پاتولوژی فرستاده می‌شود.

برونکوسکوپی سخت

در برونکوسکوپی سخت، پزشک از یک لوله فلزی سفت برای معاینه ریه‌ها استفاده می‌کند. برونکوسکوپی  سخت عمدتاً برای مداخلات درمانی (مانند کاشت استنت) انجام می‌شود. این روش همیشه نیاز به بیهوشی عمومی دارد.

برای انجام برونکوسکوپی نیاز به همراه دارید. در واقع برای اینکه معاینه کمتر آزاردهنده باشد، از دارو‌هایی استفاده می‌شود که می‌تواند باعث کاهش سرعت رفلکس و هوشیاری شود. به همین جهت بودن شخصی که مراقب شما باشد لازم است.

آیا برونکوسکوپی دردناک است؟

این آزمایش دردناک نیست و برونکوسکوپ تنها پس از اثرگذاری بی‌حسی موضعی در مجاری هوایی وارد می‌شود. ناراحتی در حین امتحان حداقل است و عمدتاً به دلیل نیاز به سرفه است. لازم به یادآوری است که برونکوسکوپ راه‌های هوایی را مسدود نمی‌کند، بنابراین به تنفس طبیعی ادامه می‌دهید. بعد از امتحان ممکن است برای چند ساعت در بلع مشکل داشته باشید؛ بنابراین حداقل تا دو ساعت پس از پایان برونکوسکوپی نه نوشیدنی و نه غذا بخورید.

در روز‌های بعد ممکن است گلودرد خفیفی مشاهده شود، مقدار کمی خون در خلط مشاهده شود یا تب خفیفی داشته باشید که همه علائم خودبه‌خود برطرف می‌شوند.

عوارض جانبی انجام   برونکوسکوپی  چیست؟

برونکوسکوپی یک روش معمول کم‌خطر است. اگر با بیهوشی کوتاه‌مدت انجام شود، باید عوارض و عوارض عمومی بیهوشی را در نظر گرفت. عوارض زیر ممکن است در حین برونکوسکوپی رخ دهد:

• هنگام قراردادن برونکوسکوپ، اسپاسم کوتاه تارهای صوتی (اسپاسم حنجره) ممکن است رخ دهد که خودبه‌خود برطرف می‌شود و نیازی به درمان ندارد.
• تورم تارهای صوتی همراه با گرفتگی صدا و تنگی نفس کوتاه‌مدت به‌ندرت رخ می‌دهد.
• خونریزی به‌ندرت به دلیل برداشتن نمونه‌های بافتی یا مداخلات درمانی رخ می‌دهد.
• آسیب به مجاری هوایی و ریه‌ها بسیار نادر است. این همچنین می‌تواند منجر به فروپاشی ریه‌ها، به‌اصطلاح پنوموتوراکس شود.
• عواقب بسیار نادر عفونت تا ذات‌الریه است.

عوارض بسیار نادر هستند و بیشتر اوقات پیامد‌های بیماری‌هایی هستند که ممکن است در حال پیشرفت باشند. برونکوسکوپی نه شامل استفاده از اشعه و نه خطرات طولانی مدت است.

بعد از برونسکوپی

• در پایان روش شما را به یک اتاق نزدیک می‌برند، جایی که می‌توانید به مدت ۳۰-۶۰ دقیقه روی صندلی راحتی بنشینید.
• ممکن است مقداری خواب آلودگی احساس شود، مگر اینکه داروی دیگری برای مقابله با آرامبخش تجویز شود.
• احساس ناراحتی جزئی در گلو معمول است.
• سپس پزشک می‌تواند برای تحویل گزارش درخواست مصاحبه کند.

بازگشت به خانه

شما باید در روز معاینه به بیمارستان همراه باشید، زیرا پس از انجام عمل به دلیل استفاده از بیهوشی سبک، قادر به رانندگی با وسایل نقلیه نخواهید بود.

به شما توصیه می‌شود که در طول روز از زور زدن خودداری کنید و توصیه می‌شود حداقل ۱ تا ۲ ساعت پس از عمل از خوردن یا آشامیدن خودداری کنید زیرا ممکن است برخی از رفلکس‌ها، از جمله بلع و غذا یا مایعات به طرفین بروند.