فیبروز ریه: علت، تشخیص و درمان آن

فیبروز ریه یک بیماری مزمن ریه‌ها در بافت همبند ریه است. گاهی اوقات از اصطلاح اسکار ریه نیز استفاده می‌شود. بیمارانی که دچار فیبروز ریوی می‌شوند، اغلب در معرض عواملی چون محیط کار آلوده، داروهای خاص، پرتودرمانی و… هستند. نشانه بارز این بیماری تنگی نفس است و منظور از درمان از بین بردن علائم بیماری است. در این بخش همراه ما باشید تا به طور کامل در مورد علت، علائم، تشخیص و درمان فیبروز ریوی توضیح دهیم. 

فیبروز ریه چیست؟

فیبروز ریوی که به عنوان سخت شدن ریه نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بافت ریه به دلیل بیماری‌های مختلف آسیب ببیند. در این بیماری، ضخیم شدن و سفت شدن در بافت ریه که ساختاری اسفنجی دارد رخ می‌دهد و اکسیژن موجود در کیسه‌های هوایی (آلوئول‌ها) در ریه‌ها نمی‌تواند به اندازه کافی به رگ‌های اطراف کیسه‌ها منتقل شود و بیمار دچار تنگی نفس می‌شود. علت فیبروز ریوی به طور کامل مشخص نیست اما،  قرار گرفتن در معرض سموم خاص، برخی از دارو‌های مورد استفاده و پرتودرمانی می‌تواند از جمله عوامل باشد. از علائم اصلی تنگی نفس و سرفه خشک است، قابل برگشت نیست، اما می‌توان با درمان‌های دارویی جدید توسعه یافته، پیشرفت بیماری را کاهش داد.

همچنین بخوانید: آیا فیبروز ریه خطرناک است؟

علت فیبروز ریه 

برای اکثر انواع فیبروز ریوی، هیچ علت خاصی نمی‌توان یافت. شرایطی که هیچ دلیلی برای آن یافت نمی‌شود، “فیبروز ریوی ایدیوپاتیک” نامیده می‌شود. جدای از این، عوامل مختلفی ممکن است در ایجاد فیبروز ریه دخیل باشند، از جمله قرارگرفتن طولانی مدت در معرض سموم خاص، شرایط پزشکی خاص، پرتودرمانی و برخی داروها.

عوامل شغلی و محیطی:

• پودر سیلیس
• الیاف آزبست
• پودرهای سخت فلزی
• پودر زغال‌سنگ
• پودر دانه
• فضولات پرندگان و حیوانات

پرتودرمانی:

 برخی از افرادی که برای سرطان ریه یا سینه پرتودرمانی دریافت می‌کنند، ممکن است ماه‌ها یا گاهی سال‌ها پس از درمان اولیه، علائم آسیب ریه را داشته باشند. شدت آسیب ممکن است به موارد زیر بستگی داشته باشد:

• چه مقدار از ریه در معرض تشعشع است
• مقدار کل تابش اعمال شده
• آیا از درمان دارویی (شیمی درمانی) نیز استفاده می‌شود یا خیر
• وجود یک بیماری ریوی دیگر

داروها:

• در برخی از درمان‌های سرطان (داروهای شیمی درمانی) استفاده می‌شود.
• برخی از داروهایی که ریتم قلب را تنظیم می‌کنند
• آنتی‌بیوتیک‌های مختلف
• برخی از داروهای مورد استفاده در بیماری‌های روماتیسمی و برای تسکین التهاب غیر میکروبی (ضدالتهاب)

برخی بیماری‌ها:

• درماتومیوزیت (اختلالی که می‌تواند پوست و ماهیچه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد)
• پلی میوزیت (یک اختلال عضلانی)
• بیماری بافت همبند را مخلوط کنید
• لوپوس اریتماتوز سیستمیک (بیماری پروانه‌ای)
• روماتیسم مفصلی
• سارکوئیدوز (اختلال سیستم ایمنی)
• اسکلرودرمی (سخت‌شدن پوست و بافت‌های همبند)
• ذات‌الریه

علائم فیبروز ریه

علائم فیبروز ریه می‌تواند به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد اما معمولاً به تدریج افزایش می‌یابد. اولین علامتی که بسیاری از افراد متوجه آن می‌شوند، تنگی نفس است، اغلب هنگام بالا رفتن از جایی مانند پله‌ها. به طور کلی علائم و نشانه‌های فیبروز ریوی عبارت‌اند از:

• تنگی نفس
• خستگی سریع
• افزایش سرفه خشک بدون خلط
• کاهش وزن بدون دلیل
• درد‌های عضلات و مفاصل
• بزرگ شدن و گرد (چوب شدن) نوک انگشتان دست یا پا
• خشکی دهان و چشم
• گردش خون ضعیف در انگشتان دست و پا

فیبروز ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در صورت مشکوک شدن به فیبروز ریوی، پزشک ابتدا علت احتمالی را بررسی می‌کند. روش‌های تشخیص فیبروز ریه عبارت‌اند از:

• معاینه فیزیکی
• انواع تست عملکرد ریه
• آزمایش خون
• تصویر برداری از ریه

معاینه فیزیکی

پزشک از بیمار در مورد بیماری‌های قبلی‌اش و در مورد داروهایی که مصرف می‌کرده است سوال می‌پرسد. سپس پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در معاینه فیزیکی پزشک انگشتان دست بیمار را بررسی می‌کند که آیا ناخن‌های او کریستالی است یا خیر. همچنین شنیدن به صدای ریه‌ها می‌تواند در تشخیص فیبروز ریه کمک کند.

 تست عملکرد ریه

 در آزمایش‌های عملکرد ریه، پزشک میزان هوا را که ریه‌ها می‌توانند جذب کنند (حجم ریه) و میزان اکسیژنی که در یک زمان معین از آلوئول‌ها وارد خون می‌شود (ظرفیت انتشار) اندازه‌گیری می‌کند. یافته‌های معمول در فیبروز ریوی کاهش حجم ریه و ظرفیت انتشار محدود است. تست‌های عملکرد ریه عبارت‌اند از:

• تست عملکرد تنفسی:  در این تست که اسپیرومتری نامیده می‌شود، پس از گرفتن نفس عمیق از دهانی متصل به دستگاه، بازدم را سریع و قوی انجام می‌دهید. این دستگاه میزان ظرفیت هوای ریه‌ها و سرعت حرکت هوا را به داخل و خارج از ریه‌ها اندازه‌گیری می‌کند.
• تست انتشار:  با این آزمایش که ظرفیت انتشار نامیده می‌شود، توانایی اکسیژن گرفته شده برای عبور به خون اندازه‌گیری می‌شود.
• نبض اکسیمتر:  میزان نبض و اکسیژن خون با دستگاه کوچکی که معمولاً به انگشتان متصل است اندازه‌گیری می‌شود.
• تست ورزش:  یک تست ورزشی است که روی تردمیل یا دوچرخه ثابت انجام می‌شود.
• برونکوسکوپی:  گاهی برای تشخیص می‌توان قطعه‌ای از ریه را با واردشدن به دهان یا بینی با یک لوله نازک با نور در انتهای آن (برونکوسکوپی) یا با بیهوشی عمومی برداشت.

آزمایش خون

با کمک آزمایش‌های خونی خاص، پزشک به دنبال بیماری‌های بافت همبند (کلاژنوز) نیز می‌گردد. اگر بیمار مشکوک به آلرژی باشد، می‌توان سرم خون را از نظر میکروارگانیسم‌های احتمالی مانند قارچ یا باکتری بررسی کرد. 

مراحل تصویر برداری

عکسبرداری رادیولوژی ممکن است تغییراتی مانند بافت ریه متراکم (افزایش علامت گذاری) یا بالا بودن موقعیت دیافراگم را نشان دهد. یکی دیگر از روش‌های تشخیص فیبروز ریه، سی تی اسکن  ریه است. تغییرات معمولی در ساختار ریه‌ها را نشان می‌دهد. در بیشتر موارد، معاینه ریه (برونکوسکوپی) نیز انجام می‌شود. پزشک همچنین می‌تواند مقداری مایع را به راه‌های هوایی تزریق کند و دوباره آن را خارج کند (لاواژ برونکوآلوئولار). این مایع شستشو از نظر توزیع سلولی در آلوئول‌ها بررسی می‌شود. به این ترتیب او می‌تواند تصوری از تغییرات ریه داشته باشد. نمونه‌های بافت در حال حاضر تنها در موارد استثنایی مورد نیاز است.

همچنین بخوانید: تفاوت فیبروز ریه با سرطان ریه

درمان فیبروز ریوی 

اگر علتی برای فیبروز ریوی پیدا شود، درمان بر اساس علت انجام می‌شود. از آنجایی که آسیب ریه در فیبروز ریوی برگشت ناپذیر است، پیشرفت بیماری را می‌توان با دارو‌های جدید ساخته شده کاهش داد. هدف برخی از درمان‌ها کاهش شکایات و بهبود کیفیت زندگی است. انواع درمان فیبروز ریه عبارت‌اند از:

• حذف محرک‌ها
• دارو درمانی
• ورزش ریه
• اکسیژن درمانی
•  پیوند ریه

حذف محرک‌ها

بخشی از درمان شامل اجتناب از محرک های احتمالی (قرار گرفتن در معرض گرد و غبار) و ترک سیگار است. اگر عفونت باکتریایی علت فیبروز ریه باشد درمان آنتی بیوتیکی انجام می‌شود. در مورد فیبروز ریوی ایدیوپاتیک، یعنی اگر دلیلی پیدا نشود. داروهایی توصیه می‌شود که برای کند کردن تبدیل فیبروتیک در نظر گرفته می‌شود.

مهار التهاب توسط داروهای شبه کورتیزون (کورتیکواستروئیدها)

این داروها اثر ضد التهابی دارند و می‌توانند به صورت اسپری، قرص یا داخل وریدی (در داخل ورید از طریق کانولا) تجویز شوند.

داروهایی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند

داروهای مختلفی که برای کاهش سرعت تبدیل بافت همبند بافت ریه در نظر گرفته شده‌اند (نینتدانیب یا پیرفنیدون) – برای فیبروز ریوی ایدیوپاتیک توصیه می‌شود.

ورزش ریه

گروه‌های ورزشی ریه یا ژیمناستیک تنفسی به بهبود انعطاف‌پذیری فیزیکی کمک می‌کند.

اکسیژن درمانی طولانی مدت

در طول دوره بیماری، پزشک به طور منظم عملکرد ریه و گازهای خون را کنترل می‌کند. اگر در هنگام استراحت تنگی نفس وجود داشته باشد، اکسیژن درمانی طولانی مدت می‌تواند کمک کند. در غیر این صورت، اکسیژن رسانی تحت استرس می‌تواند عملکرد فیزیکی را افزایش دهد.

پیوند ریه

برای برخی افراد، آخرین گزینه درمانی پیوند ریه یا پیوند قلب و ریه است. در برخی شرایط، تنفس مصنوعی نیز ممکن است ضروری باشد.