فیبروز ریه : علت، تشخیص و درمان آن

فیبروز ریه یک بیماری مزمن ریه‌ها در بافت همبند ریه است. گاهی اوقات از اصطلاح اسکار ریه نیز استفاده می‌شود. اصطلاح فیبروز ریوی از کلمه لاتین fibra به معنای فیبر گرفته شده است. اصطلاح فیبروز ریوی مخفف چندین بیماری مختلف ریوی است که در بازسازی بافت ریه مشترک است. به دلیل افزایش تشکیل الیاف بافت همبند، ریه‌ها به معنای واقعی کلمه زخمی و سخت می‌شوند. این فرآیند با اصطلاح فیبروز توصیف می‌شود.

فیبروز ریه چیست؟

در فیبروز ریه، بافت همبند اضافی در ریه‌ها بین آلوئول‌ها و اطراف رگ‌های خونی تشکیل می‌شود. این تغییرات بر تبادل گاز و گردش خون در ریه‌ها تأثیر می‌گذارد. با گذشت زمان، بافت همبند بیشتر ساخته می‌شود. داخل ریه بازسازی می‌شود و زخم می‌شود. به عنوان بخشی از این اسکار، ریه‌ها کوچک می‌شوند و عملکردهای اصلی به طور فزاینده‌ای ناپدید می‌شوند، مانند جذب اکسیژن و انتشار دی اکسید کربن در نتیجه محدود می‌شوند. هنگام دم، ریه‌ها دیگر نمی‌توانند به درستی منبسط شوند و در نتیجه تنگی نفس و مشکلات قلبی عروقی ایجاد می‌شود. ماده‌ای در بافت همبند که به طور غیرقابل کنترلی تکثیر می‌شود کلاژن نام دارد. کلاژن یک پروتئین مهم در بدن است. کلاژن توسط سلول‌های خاصی به نام فیبروبلاست تولید می‌شود.

علت و عوامل خطر فیبروز ریه چیست؟

علت فیبروز ریه در برخی از اشکال فیبروز ریه هنوز مشخص نیست. برای بسیاری از اشکال دیگر، علت و عوامل خطر شناسایی شده است. استنشاق تعداد زیادی از مواد خطرناک یکی از محرک‌های بازسازی فیبروتیک است. مواد خطرناک می‌توانند به شکل بخار، ذرات معلق در هوا، گازها، گرد و غبار (مانند گرد و غبار کوارتز، گرد و غبار آزبست، گرد و غبار آلومینیوم و گرد و غبار بریلیم) مضر باشند. به خصوص قرار گرفتن در معرض زیاد و طولانی مدت با این مواد معدنی منجر به آسیب در سلول‌های بینابینی می‌شود. داروها، مانند مسکن‌های خاص، و همچنین آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای آریتمی قلبی نیز ارتباطی با فیبروز ریوی نشان می‌دهند. همانطور که قبلا ذکر شد، فیبروز ریوی بدون علت قابل تشخیص، به عنوان فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (IPF) شناخته می‌شود.

فیبروز ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در صورت مشکوک شدن به فیبروز ریوی، پزشک ابتدا علت احتمالی را بررسی می‌کند. پزشک از بیمار در مورد بیماری‌های قبلی‌اش و در مورد داروهایی که مصرف می‌کرده است سوال می‌پرسد. سپس پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در معاینه فیزیکی پزشک انگشتان دست بیمار را بررسی می‌کند که آیا ناخن‌های او کریستالی است یا خیر. همچنین شنیدن به صدای ریه‌ها می‌تواند در تشخیص فیبروز ریه کمک کند.

تست‌های آزمایشگاهی و تست عملکرد ریه

با کمک آزمایش‌های خونی خاص، پزشک به دنبال بیماری‌های بافت همبند (کلاژنوز) نیز می‌گردد. اگر بیمار مشکوک به آلرژی باشد، می‌توان سرم خون را از نظر میکروارگانیسم‌های احتمالی مانند قارچ یا باکتری بررسی کرد. در آزمایش‌های عملکرد ریه، پزشک میزان هوا را که ریه‌ها می‌توانند جذب کنند (حجم ریه) و میزان اکسیژنی که در یک زمان معین از آلوئول‌ها وارد خون می‌شود (ظرفیت انتشار) اندازه‌گیری می‌کند. یافته‌های معمول در فیبروز ریوی کاهش حجم ریه و ظرفیت انتشار محدود است.

مراحل تصویر برداری

عکسبرداری رادیولوژی ممکن است تغییراتی مانند بافت ریه متراکم (افزایش علامت گذاری) یا بالا بودن موقعیت دیافراگم را نشان دهد. یکی دیگر از روش‌های تشخیص فیبروز ریه، سی تی اسکن  ریه است. تغییرات معمولی در ساختار ریه‌ها را نشان می‌دهد. در بیشتر موارد، معاینه ریه (برونکوسکوپی) نیز انجام می‌شود. پزشک همچنین می‌تواند مقداری مایع را به راه‌های هوایی تزریق کند و دوباره آن را خارج کند (لاواژ برونکوآلوئولار). این مایع شستشو از نظر توزیع سلولی در آلوئول‌ها بررسی می‌شود. به این ترتیب او می‌تواند تصوری از تغییرات ریه داشته باشد. نمونه‌های بافت در حال حاضر تنها در موارد استثنایی مورد نیاز است.

فیبروز ریوی چگونه درمان می‌شود؟

اگر علتی برای فیبروز ریوی پیدا شود، درمان می‌شود. بخشی از درمان شامل اجتناب از محرک های احتمالی (قرار گرفتن در معرض گرد و غبار) و ترک سیگار است. اگر عفونت باکتریایی علت فیبروز ریه باشد درمان آنتی بیوتیکی انجام می‌شود. در مورد فیبروز ریوی ایدیوپاتیک، یعنی اگر دلیلی پیدا نشود. داروهایی توصیه می‌شود که برای کند کردن تبدیل فیبروتیک در نظر گرفته می‌شود.

مهار التهاب توسط داروهای شبه کورتیزون (کورتیکواستروئیدها)

این داروها اثر ضد التهابی دارند و می‌توانند به صورت اسپری، قرص یا داخل وریدی (در داخل ورید از طریق کانولا) تجویز شوند.

داروهایی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند

داروهای مختلفی که برای کاهش سرعت تبدیل بافت همبند بافت ریه در نظر گرفته شده‌اند (نینتدانیب یا پیرفنیدون) – برای فیبروز ریوی ایدیوپاتیک توصیه می‌شود.

ورزش ریه

گروه‌های ورزشی ریه یا ژیمناستیک تنفسی به بهبود انعطاف‌پذیری فیزیکی کمک می‌کند.

اکسیژن درمانی طولانی مدت

در طول دوره بیماری، پزشک به طور منظم عملکرد ریه و گازهای خون را کنترل می‌کند. اگر در هنگام استراحت تنگی نفس وجود داشته باشد، اکسیژن درمانی طولانی مدت می‌تواند کمک کند. در غیر این صورت، اکسیژن رسانی تحت استرس می‌تواند عملکرد فیزیکی را افزایش دهد.

پیوند ریه

برای برخی افراد، آخرین گزینه درمانی پیوند ریه یا پیوند قلب و ریه است. در برخی شرایط، تنفس مصنوعی نیز ممکن است ضروری باشد.

آیا فیبروز ریوی قابل درمان است؟

فیبروز ریه قابل درمان نیست، زیرا بافتی که قبلاً به بافت همبند و اسکار تبدیل شده است به طور دائمی باقی می‌ماند. بنابراین تشخیص فیبروز ریوی در اسرع وقت به منظور کاهش یا حتی توقف پیشرفت بیشتر بیماری با درمان دارویی بسیار مهم است.