لانجیویتی: افزایش طول عمر همراه با سلامتی
لانجویتی (longevity) رشته‌ای از پزشکی است که به ما می‌گوید چگونه طولانی‌تر و سالم‌تر زندگی کنیم. هدف اصلی longevity نه تنها افزایش طول عمر است، بلکه تضمین می‌کند که حتی با افزایش سن، زندگی فعال و سالمی داشته باشیم. امروزه، پیشرفت‌های پزشکی و فناوری ما را وارد دورانی جدید و هیجان‌انگیز کرده است. دورانی که دیگر تنها زندگی طولانی کافی نیست و افراد به دنبال زندگی طولانی و البته سالم هستند. لانجیویتی بر ترکیب طول عمر بیشتر، به همراه کیفیت زندگی بالا تمرکز دارد. این نگرش جدید به یکی از محورهای اصلی تحقیقات علمی، نوآوری‌های تکنولوژی و سرمایه‌گذاری تبدیل شده است.
کشورهایی که با دیدگاهی پیشرو به موضوع لانجیویتی نگاه می‌کنند، می‌توانند چندین سال به عمر سالم و باکیفیت افراد اضافه کنند. در این مقاله، به بررسی این رویکرد نوین، پیشرفت‌های علمی و تأثیرات آن بر جامعه خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد و افزایش کیفیت و سلامت زندگی همزمان با طول عمر، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
لانجیویتی چیست؟
لانجیویتی (Longevity) به مفهوم افزایش طول عمر انسان است، اما هدف اصلی آن تنها طولانی‌تر کردن مدت زندگی (Life span) نیست. در واقع، تمرکز اصلی لانجیویتی بر افزایش تعداد سال‌های سالم زندگی (Health span) است. یعنی سال‌هایی که فرد بدون بیماری‌های مزمن یا ناتوانی زندگی می‌کند و از زندگی با کیفیتی برخوردار است.
در طول ۱۰۰ سال گذشته، پیشرفت‌های حوزه‌های پزشکی و بهبود سبک زندگی، توانسته‌اند تأثیر مهمی بر هر دو بعد، طول عمر و بازه سلامت انسان داشته باشند. برای مثال، افزایش دسترسی به خدمات درمانی، روش‌های درمانی جدید و اصلاح عادات غذایی از جمله عوامل مؤثر در بهبود این دو شاخص هستند.
با این حال، در دهه‌های اخیر رشد طول عمر در بسیاری از کشورها محدود بوده است. در ایالات متحده، متوسط طول عمر از ۷۵ سال در سال ۱۹۹۱ به ۷۹ سال در سال ۲۰۲۰ رسیده است. در ایران نیز روند مشابهی مشاهده می‌شود، به‌طوری که متوسط طول عمر از ۶۶ سال در سال ۱۹۹۱ به ۷۴ سال در سال ۲۰۲۰ افزایش پیدا کرده است.
این پیشرفت‌ها عمدتاً به دلیل کاهش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های عفونی و بهبود شرایط درمانی رخ داده‌اند، اما چالش‌هایی همچون شیوع بیماری‌های مزمن، رژیم‌های غذایی ناسالم و پیری جمعیت همچنان مانع از افزایش قابل توجه در تعداد سال‌هایی شده‌اند که افراد بدون بیماری و با کیفیت زندگی بالا سپری می‌کنند.
بنابراین، صنعت و پژوهش‌های مرتبط با لانجیویتی نه تنها به دنبال طولانی‌تر کردن عمر انسان‌ها بلکه در پی افزایش زندگی سالم در مدت زمان حیات افراد هستند، تا افراد بتوانند مدت بیشتری را در سلامت جسمی و روانی کامل زندگی کنند.
هدف و کاربرد لانجیویتی چیست؟
همان‌طور که در بالا توضیح دادیم، لانجیویتی فراتر از افزایش ساده طول عمر است و هدف اصلی آن دستیابی به سال‌های بیشتر با سلامت کامل است. در حقیقت، این حوزه تلاش می‌کند نسبت زندگی سالم به زندگی همراه با بیماری را افزایش دهد تا افراد نه تنها بیشتر زندگی کنند، بلکه سال‌های بیشتری را بدون بیماری سپری کنند. اهداف لانجیویتی عبارتند از:
- افزایش کیفیت زندگی: کاهش سال‌هایی که افراد با بیماری‌های مزمن سپری می‌کنند. این کار شامل پیشگیری از بروز بیماری‌های مرتبط با پیری مانند آلزایمر و پارکینسون می‌شود.
- کاهش هزینه‌های اقتصادی: بیماری‌های مزمن و کاهش سلامت عمومی افراد فشار زیادی بر سیستم‌های بهداشتی و اقتصادی وارد می‌کنند. بهبود سلامت عمومی می‌تواند هزینه درمان و مراقبت از بیماران را کاهش دهد.
- بهبود شاخص‌های زندگی: سلامت بهتر، منجر به بهره‌وری بالاتر نیروی کار، افزایش امید به زندگی و کاهش نابرابری‌های اجتماعی می‌شود که از شاخص‌های کلیدی زندگی انسان است.
- پیشگیری از بیماری‌ها: با استفاده از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و ژنومیکس، می‌توان بیماری‌ها را پیش از ظهور تشخیص داد و درمان کرد. بنابراین از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری می‌شود.
- بهبود رژیم‌های درمانی و غذایی: شناسایی ارتباط میان رژیم غذایی، میکروبیوم روده و بیماری‌های مرتبط با سن، به طراحی رژیم‌های مؤثرتر برای افزایش سلامت کمک می‌کند که این موضوع باعث افزایش طول عمر سالم در افراد می‌شود.
عوامل موثر بر لانجیویتی یا طول عمر سالم
عوامل زیادی وجود دارند که تعیین می‌کنند افراد برای چه مدت و چقدر سالم زندگی می‌کنند. این عوامل تاثیر بسیار زیادی در لانجیویتی دارند. به صورت کلی ۳ عامل موثر بر طول عمر سالم شامل ژنتیک، محیط زیست و سبک زندگی افراد می‌باشد که در ادامه هرکدام از این عوامل و تاثیر آن‌ها را توضیح می‌دهیم. عوامل موثر بر لانجویتی یا طول عمر سالم عبارتند از:
ژنتیک
مهم‌ترین عامل در طول عمر تمام افراد ژنتیک است، درواقع طول عمر انسان تحت تأثیر ژنتیک است. مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۲۵ درصد از تفاوت‌های طول عمر بین افراد مربوط به ژنتیک آن‌ها است. در بدن هر فرد، ژن‌هایی وجود دارد که مسئول حفظ سلول در برابر علائم بارز پیری هستند. این ژن‌ها مسئول حفظ تلومرها (انتهای کروموزوم)، ترمیم DNA و محافظت از سلول در برابر استرس اکسیداتیو (تولید گونه‌های اکسیژن فعال توسط میتوکندری) هستند.
محیط زیست
تقریبا همه ما می‌دانیم که محیط زیست نقش مهمی در طول عمر انسان دارد. به عنوان مثال یکی از عوامل محیطی که تاثیر بسیار زیادی بر لانجیویتی دارد، کیفیت آب و هوا است. یکی دیگر از عوامل محیطی که می‌تواند طول عمر را افزایش دهد، زندگی در ارتفاعات است. بهتر است بدانید که مناطق جغرافیایی کمی در جهان، به نام مناطق آبی وجود دارد که افراد در آن زندگی طولانی‌تری دارند و در این مناطق خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن بسیار کم است. این مناطق آبی شامل اوکیناوا (ژاپن)، ایکاریا (یونان)، ساردینیا (ایتالیا)، لوما لیندا (کالیفرنیا) و نیکویا (کاستاریکا) هستند.
سبک زندگی
در کنار عوامل ژنتیکی و محیطی، شما می‌توانید با انتخاب سبک زندگی خود به طور مستقیم بر سلامت و طول عمر خود تأثیر بگذارید. رژیم غذایی سالم و یک برنامه ورزشی منظم، سلامت شما را تقویت می‌کند و در نتیجه طول عمر شما را افزایش می‌دهد. با این حال، بهتر است در نظر داشته باشید افراد مختلف تفاوت‌هایی با هم دارند، به این معنی که چیزهایی که برای شما مفید هستند با چیزهایی که برای دیگران مفیدند، متفاوت هستند. بهترین راه برای افزایش طول عمر این است که سبک زندگی خود را بر اساس تشخیص پزشک برنامه ریزی کنید. همچنین یکی از اقدامات مهم برای داشتن زندگی سالم، ترک سیگار و الکل است.
درمورد علائم ترک سیگار نیز بخوانید.
چه آزمایش‌هایی برای لانجویتی وجود دارد؟
همان‌طور که در بالا نیز توضیح دادیم، هدف لانجیویتی پیشگیری از ابتلا به بیماری به جای درمان بیماری‌ها است. بررسی و معاینه افراد، به پزشکان امکان می‌دهد که به شما کمک کنند تا روند پیری خود را کنترل کنید و زندگی سالم‌تری داشته باشید. روش‌های تشخیصی مختلفی برای ارزیابی طول عمر افراد وجود دارد که در ادامه این روش‌ها بررسی می‌کنیم. این روش‌ها عبارتند از:
- غربالگری ژنتیکی
- اقدامات فیزیولوژیکی
- ساعت‌های اپی‌ژنتیک
غربالگری ژنتیکی
غربالگری ژنتیکی برای تعیین کمیت ژنتیکی خطرات ابتلا به بیماری‌های خاص استفاده می‌شود. دانشمندان چندین مشکل ژنتیکی را کشف کرده‌اند که زندگی را کوتاه می‌کند. این مشکلات ژنتیکی، خطر ابتلا به بیماری‌های خاص مانند: سرطان، زوال عقل و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند. اگر فردی این بیماری‌ها یا مشکلات را داشته باشد، پزشک توصیه می‌کند که اقدامات احتیاطی مناسب را انجام دهد و برای کاهش عوارض این بیماری ها، سبک زندگی سالم داشته باشد.
در مورد غربالگری سرطان ریه نیز بخوانید.
اندازه گیری‌های فیزیولوژیکی
با افزایش سن، تغییرات زیادی در سلول‌ها رخ می‌دهد. برخی از این تغییرات میکروسکوپی هستند و منجر به تغییراتی در سلول‌ها می‌شوند که پیامدهای زیادی برای افراد دارند. یکی از آزمایش‌های مهم در زمینه اندازه‌گیری فیزیولوژکی سرعت موج نبض برای بررسی سن عروقی است. با افزایش سن، سرخرگ‌ها سفت می‌شوند و قلب کمتر می‌تواند منبسط شود. عملکرد ریه با افزایش سن کاهش می‌یابد که می‌شود این وضعیت را با اسپیرومتری و پلتیسموگرافی اندازه‌گیری کرد.
ساعت‌های اپی‌ژنتیک
در بدن تمام افراد علاوه بر ژنومی که از والدین خود به ارث می‌برند، اپی‌ژنوم نیز وجود دارد. اپی ژنوم نوع ژن‌ها را با مکانیسم‌های خاصی کنترل می‌کند. ساعت‌های اپی‌ژنتیک برای هدف قراردادن مناطق اپی‌ژنتیکی که بیماری‌های مرتبط با افزایش سن را کنترل می‌کنند، طراحی شده‌اند. در واقع این ساعت‌ها، سن بیولوژیکی یا سن واقعی سلول‌های ما را با استفاده از الگوهای متیلاسیون DNA بررسی می‌کند.
روش‌های افزایش طول عمر در لانجیویتی
بر اساس نشانگرهای زیستی خاص هر بیمار که در آزمایش‌های پزشکی مشخص می‌شوند، افراد این امکان را پیدا می‌کنند که طول عمر بیشتر و زندگی سالم‌تری داشته باشند. به صورت کلی افراد می‌توانند با پیروی از برخی رویکردها و تغییر سبک زندگی خود، طول عمر خود را به حداکثر برسانند. این رویکردها عبارتند از:
- ورزش منظم
- خوردن غذاهای گیاهی سالم
- الگوی خواب منظم
- زندگی اجتماعی خوب
ورزش منظم
ورزش کردن یکی از حیاتی‌ترین عوامل برای سلامتی و طول عمر بدون در نظر گرفتن سن است. به صورت کلی ورزش اثرات مثبت زیادی دارد و باعث کاهش خطر ابتلا و حتی درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های غیرواگیر، مانند بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود. برای رسیدن به نتیجه مثبت بهتر است حداقل ۱۵ دقیقه در روز ورزش کنید.
خوردن غذاهای گیاهی سالم
داشتن رژیم غذایی سالم، مقوی و سرشار از ویتامین، مهم‌ترین عامل در سلامت و طول عمر در انسان است. بسیاری از مطالعات تایید می‌کنند که خوردن گیاهان مختلف باعث کاهش خطر مرگ می‌شود. همچنین خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها مانند: سندرم متابولیک، سرطان، بیماری قلبی، افسردگی و زوال مغز را نیز کاهش می‌دهد. در واقع بیشتر فواید خوردن گیاهان مربوط به آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن‌ها است که شامل پلی‌فنول‌ها، کاروتنوئیدها، فولات و ویتامین C می‌شود.
همچنین در مورد رژیم غذایی برای تقویت ریه بخوانید.
الگوی خواب منظم
خواب برای تنظیم عملکرد سلول‌ها و التیام بدن شما بسیار مهم است. داشتن یک الگوی خواب منظم و ثابت تاثیر بسیار زیادی بر سلامتی افراد دارد، بنابراین بهتر است هر روز زمان مشخصی برای خوابیدن و بیدار شدن در نظر بگیرید. مدت زمان خواب نیز مهم است. خوابیدن خیلی کم یا زیاد طول عمر شما را کاهش می‌دهد. برای بررسی کیفیت خواب می‌توانید تست خواب انجام دهید.
زندگی اجتماعی خوب
داشتن یک زندگی اجتماعی خوب، روابط اجتماعی سالم و… تا ۵۰ درصد طول عمر را افزایش می‌دهد. بر اساس تحقیقاتی که انجام شده، مشخص شده است که داشتن تنها سه رابطه اجتماعی خوب و قوی می‌تواند خطر مرگ زودرس را در افراد، بیش از ۲۰۰٪ کاهش دهد. در واقع داشتن یک حلقه اجتماعی (روابط دوستانه، کاری و خانوادگی) قوی و سالم باعث می‌شود شما استرس کمتری را تجربه کنید و این موضوع تأثیر مثبت بسیاری در طول عمر دارد.
چگونه طول عمر سالم را بیشتر کنیم؟
تحقیقات گسترده‌ای انجام شده است تا ثابت کند که طول عمر انسان با مداخلات مناسب قابل افزایش است. استراتژی‌های موثر شامل فعالیت بدنی و ورزش، رژیم غذایی سالم، برنامه خواب مناسب و بسیاری موارد دیگر است. علاوه بر این، برخی مکمل‌ها نیز وجود دارند که می‌توانند طول عمر را افزایش دهند. اما قبل از انجام هر یک از رویکردهایی که در بالا توضیح دادیم، توصیه می‌شود که از یک متخصص مشاوره بگیرید. معاینات منظم، آزمایشات و مراقبت‌های پیشگیرانه به شما کمک کند تا سالم بمانید و عمر طولانی‌تری داشته باشید.
کلام پایانی
همان‌طور که توضیح دادیم، لانجیویتی فراتر از یک مفهوم علمی یا پزشکی است. لانجیویتی ایده‌ای است که به طور مستقیم بر کیفیت زندگی و سلامت انسان تاثیر می‌گذارد. ما اکنون در مقطعی تاریخی قرار داریم که نوآوری‌ها در علم و فناوری تاثیر زیادی در طول عمر و سلامت ما دارند. برخی از اقدامات مانند داشتن خواب، روابط اجتماعی، رژیم غذایی سالم در کنار انجام آزمایش‌ها و اقدامات پزشکی به ما کمک می‌کنند تا زندگی طولانی همراه با سلامتی و شادی داشته باشیم.
شما می‌توانید جهت انجام انواع آزمایش‌های تشخیصی و درمان‌های کم‌تهاجمی مربوط به بیماری‌های ریه، مشکلات آپنه خواب، تست خواب، اسپیرومتری و …، به دکتر اردا کیانی فوق تخصص ریه، لیزر برونکوسکوپی و مراقبت‌های ویژه (ICU) مراجعه کنید و بررسی‌های لازم را تحت نظر ایشان انجام دهید. این اقدامات به شما کمک می‌کند تا با بررسی عملکرد ریه و مشکلات تنفسی، زندگی سالم و عمری طولانی داشته باشید.
