اسپیرومتری پرکاربردترین تست در پزشکی برای بررسی عملکرد تنفسی است. این آزمایش بر اساس اندازه‌گیری جریان هوا در طول یک بازدم اجباری است که پس از نفس عمیق انجام شده است. جریان هوا توسط ابزاری به نام اسپیرومتر اندازه‌گیری می‌شود. اندازه‌گیری را می‌توان به مرحله الهام اجباری نیز گسترش داد. تست‌ها و تفسیر توسط دستورالعمل‌های بین‌المللی استاندارد شده است. در این بخش در مورد علت انجام اسپیرومتری و تفسیر آزمایش اسپیرومتری صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

آزمایش اسپیرومتری چیست؟

اسپیرومتری در حین بازدم اجباری برای تشخیص وجود بیماری‌هایی که کارایی راه‌های هوایی را کاهش می‌دهند (نقص انسدادی تهویه) و مشکوک به وجود بیماری‌هایی که حجم ریه را کاهش می‌دهند (نقص تهویه محدود‌کننده) استفاده می‌شود. آزمایش اسپیرومتری در حین دم عمیق برای مشکوک بودن به وجود انسداد راه‌های هوایی مرکزی فوقانی استفاده می‌شود.

اسپیرومتری ساده چگونه انجام می‌شود؟

در طول تست اسپیرومتری، لازم است یک قطعه دهانی را محکم بین لب‌های خود فشار دهید تا از نشت هوا جلوگیری شود و از طریق آن نفس بکشید. این قطعه دهانی به یک دستگاه کامپیوتری به نام اسپیرومتر متصل است که قادر به تعیین کمیت جریان هوا و تبدیل اطلاعات به دست آمده به یک نمودار، اسپیروگرام است.
گاهی اوقات بیمار مجبور می‌شود برای بستن سوراخ‌های بینی از گیره استفاده کند تا مطمئن شویم که کل بازدم به سمت اسپیرومتر هدایت می‌شود.

تفسیر آزمایش اسپیرومتری

مقادیر مرجع کاملاً با ویژگی‌های آزمودنی (جنس، سن، قد و وزن) مرتبط است و بنابراین توصیه می‌شود به گزارش آزمون مراجعه شود. پارامتر‌های اندازه‌گیری شده در طول تست تنفس آرام عبارت‌اند از:

مقادیر اسپیرومتری	حجم های ریه	ظرفیت های ریه
FVC – ظرفیت حیاتی اجباری.  مجموع حجم هوایی که می توان بازدم کرد.	ERV – حجم ذخیره بازدمی؛  حداکثر حجم هوای بازدم شده از انقضا.	FRC – ظرفیت باقیمانده عملکردی.  حجم هوای موجود در ریه ها در زمان استراحت و پایان بازدم.
FEV  ۱ – حجم بازدم اجباری در یک ثانیه.  حجم هوای بازدم شده در ثانیه اول تحت فشار پس از حداکثر استنشاق.	IRV – حجم ذخیره دمی؛  حداکثر حجم هوای استنشاق شده از انتهای دم.	IC – ظرفیت دمی؛  حداکثر حجم هوایی که می توان از سطح بازدمی در حالت استراحت استنشاق کرد.
FEV6 – حجم بازدم اجباری در شش ثانیه	RV – حجم باقیمانده  حجم هوای باقی مانده در ریه ها پس از حداکثر بازدم.	TLC – ظرفیت کل ریه؛  حجم هوا در ریه ها در حداکثر تورم.
FEF ۲۵-۷۵٪ – جریان بازدمی اجباری در نیمه وسط FVC.  میانگین جریان از نقطه ای که ۲۵ درصد FVC بازدم شده است تا نقطه ای که در آن ۷۵ درصد FVC بازدم شده است.	V T – حجم جزر و مد.  حجم هوای استنشاق یا بازدم در هر چرخه تنفسی.	VC – ظرفیت حیاتی  بزرگترین حجم اندازه گیری شده در بازدم کامل پس از دم کامل.
MVV – حداکثر تهویه داوطلبانه.

شدت آسیب تنفسی بر اساس تفسیر آزمایش اسپیرومتری

حجم‌ها، ظرفیت‌ها و جریان‌های ریوی ثبت‌شده با اسپیرومتری، شاخص‌های تشخیصی و عملکردی هستند که می‌توانند در برخی بیماری‌ها تغییر کنند. بسته به نتایج، آسیب‌های تنفسی را می‌توان به انواع زیر تقسیم کرد

• انسدادی
• تنفسی
• ترکیبی

آسیب‌شناسی انسدادی

در بیماری‌های انسدادی تنفسی مانند آسم، بیماری انسداد مزمن ریه (COPD)، آمفیزم، برونشکتازی، فیبروز کیستیک، کاهش سریع جریان در حجم‌های بالای ریه وجود دارد.

• مشخص‌ترین یافته کاهش FEV1 (حجم هوای بازدم شده در ثانیه اول در طول بازدم حداکثری اجباری) است.
• در مقابل، ظرفیت حیاتی اجباری (FVC) طبیعی باقی می‌ماند. در نتیجه شاخص Tiffenau کاهش می‌یابد (<70٪).

انسداد، با توجه به معیارهای انجمن قفسه سینه آمریکا (ATS) و انجمن تنفسی اروپا (ERS)، تعریف شده است:

• خفیف اگر FEV1 ≥ ۷۰ درصد مقادیر مرجع باشد
• متوسط اگر بین ۶۰ تا ۶۹٪ باشد
• نسبتاً شدید ۵۰-۵۹٪
• شدید ۳۵-۴۹٪
• بسیار شدید <35٪

آسیب‌‌های محدودکننده

در آسیب‌های محدودکننده، مانند بیماری‌های بینابینی ریه (مانند فیبروز ریوی ایدیوپاتیک)، بیماری‌های مؤثر بر قفسه سینه (اسکولیوز شدید)، آسیب‌شناسی عصبی عضلانی (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، ام اس)، ضایعات فضایی (به عنوان مثال پلورال افیوژن)، تمام حجم‌های ریه قابل‌حرکت کاهش می‌یابد؛ بنابراین، هر دو FEV1 و FVC کاهش‌یافته‌اند و در نتیجه شاخص Tiffenau، یعنی نسبت آنها، نرمال خواهد بود (بیش از ۷۰٪). علاوه بر این، مقدار کل ظرفیت حیاتی در مقایسه با ظرفیت تئوری کمتر از ۸۰ درصد است.

پاتولوژی‌های محدودکننده، با توجه به معیارهای انجمن قفسه سینه آمریکا (ATS)، به صورت زیر تعریف می‌شوند:

• خفیف اگر ظرفیت حیاتی <محدودیت مرجع اما ≥ ۷۰% باشد.
• متوسط اگر بین ۶۰ تا ۶۹٪ باشد.
• متوسط شدید ۵۰-۵۹٪
• شدید ۳۴-۴۹٪
• بسیار شدید <34٪.

آسیب‌های ترکیبی یا مختلط

در آسم برونش،  آسیب ریه  خود را با حملات کم و بیش مکرر آسم گذرا نشان می‌دهد. در نتیجه، ممکن است در طول معاینه بالینی و معاینه اسپیرومتری، همه پارامترها کاملاً طبیعی باشند، با این حال افراد مبتلا به آسم واکنش‌پذیری برونش بیشتری دارند (برونش‌های آنها راحت‌تر از نرمال به دنبال محرک‌های منقبض‌کننده برونش بسته می‌شوند). از طریق یک آزمایش خاص (تست تحریک متاکولین) می‌توان این بیش‌فعالی برونش را ابهام زد و آسم برونش را علی‌رغم اسپیرومتری پایه طبیعی تشخیص داد. 

مزایا و محدودیت‌های آزمون اسپیرومتری

اسپیرومتری فقط مقدار گازی را که می‌توان در طول حداکثر تنفس عمیق به حرکت درآورد اندازه‌گیری می‌کند. به همین دلیل، تست در صورت نقص تهویه انسدادی زمانی که نسبت FEV۱/VC کمتر از حد پایین‌تر از حد نرمال باشد، قدرت تشخیصی دارد. با این حال، در مورد بیماری‌هایی که باعث نقص‌های محدود‌کننده یا مختلط (انسدادی + محدود‌کننده) تهویه می‌شوند، آزمایش تشخیصی نیست و باید با اندازه‌گیری مستقیم حجم مطلق ریه ادغام شود. به همین دلیل، در صورت کاهش CV کمتر از حد نرمال، آزمایش باید با پلتیسموگرافی بدن برای تشخیص یا حذف محدودیت ریوی ادغام شود. 
انجام اسپیرومتری با دست متخصص و زمانی که بیمار به درستی همکاری کند، نسبتاً ساده است. اما تفسیر آن نیاز به متخصص دارد. به همین علت بهتر است جهت انجام این تست به یک متخصص مراجعه کرده تا علاوه بر اجرای درست تست، تفسیر درستی از نتایج اسپیرومتری داشته باشید.