هیپوکسمی، که معمولا به عنوان نارسایی تنفسی شناخته می‌شود، یک مشکل سلامتی است که با سطوح پایین اکسیژن در خون همراه است. این حالت علائم مختلفی از خود نشان می‌دهد. هیپوکسمی یک بیماری یا وضعیت نیست. معمولاً نشانه یک مشکل سلامتی در تنفس یا جریان خون است. سطح اکسیژن سالم در شریان‌ها باید ۷۵ تا ۱۰۰ میلی‌متر جیوه باشد. در افراد مبتلا به هیپوکسمی، این مقدار به زیر ۶۰ میلی متر جیوه کاهش می‌یابد.

کاهش سطح اکسیژن ممکن است علائمی مانند تنگی نفس یا تنفس سریع ایجاد کند. این مشکل می‌تواند در زندگی روزمره افراد موارد منفی ایجاد کند. توصیه می‌شود که افراد در صورت مشاهده علائم کمبود اکسیژن با یک پزشک متخصص مشورت کنند. وضعیت هیپوکسمی بیمار با اندازه گیری مقادیر پالس اکسیمتر از طریق معاینه قابل تشخیص است. برنامه ریزی درمان با توجه به وضعیت سلامتی بیمار انجام می‌شود.

علت کمبود اکسیژن چیست؟

ممکن است دلایل مختلفی در ایجاد کمبوداکسیژن (هیپوکسمی) وجود داشته باشد. با این حال، هیپوکسمی معمولاً به دلیل بیماری‌هایی ایجاد می‌شود که بر جریان خون یا تنفس تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به بیماری قلبی یا ریوی بیشتر احتمال دارد هیپوکسمی را تجربه کنند. علاوه بر این، ممکن است به دلیل استفاده از برخی داروها، تنفس کند شود و هیپوکسمی ایجاد شود.

آپنه خواب و بیماری‌های خفیف ریوی می‌توانند سطح اکسیژن خون را در طول خواب کاهش دهند. این امر ممکن است باعث شود افراد هیپوکسمی شبانه را تجربه کنند. قرار گرفتن در ارتفاعات نیز می‌تواند باعث هیپوکسمی شود. تنفس در کوهستان به دلیل فشار ممکن است دشوار باشد و افراد ممکن است علائم هیپوکسمی را نشان دهند. علاوه بر این، شرایط پزشکی که ممکن است باعث هیپوکسمی شوند را می توان به شرح زیر فهرست کرد:

• سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS)
• کم خونی
• آسم
• بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
• برونشیت
• بیماری قلب
• نارسایی احتقانی قلب
• آمفیزم
• ذات الریه
• ادم ریوی (جمع شدن مایع در ریه‌ها)
• آمبولی ریه (لخته شدن خون در ریه‌ها)
• فشار خون ریوی

علائم کمبود اکسیژن چیست؟

کمبود اکسیژن می‌تواند علائم مختلفی را در بدن ایجاد کند. علائمی که رخ می‌دهد بسته به شدت هیپوکسمی یا علت اصلی متفاوت است. شایع‌ترین علائم کمبود اکسیژن عبارت‌اند از:

• سردرد
• مشکل در تنفس یا تنگی نفس
• ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
• سرفه
• خس خس سینه
• گیجی
• تغییر رنگ کبودی پوست، ناخن یا لب (سیانوز)

اگر علائمی مانند گیجی، تنگی نفس یا ضربان قلب سریع مشاهده شد، توصیه می‌شود افراد با یک متخصص مشورت کنند. افراد مشکوک به هیپوکسمی می‌توانند سطح اکسیژن خود را در خانه با یک پالس اکسیمتر بررسی کنند. اگر هیپوکسمی شدید باشد، باید در اسرع وقت درمان و کنترل شود تا از آسیب اندام جلوگیری شود. بنابراین هیپوکسمی را باید به عنوان یک مشکل مهم سلامتی در نظر گرفت که نباید نادیده گرفته شود و باید در اسرع وقت درمان شود.

روش‌های تشخیص کمبود اکسیژن چیست؟

بیماری که با شکایت از هیپوکسمی به پزشک مراجعه می‌کند، ابتدا توسط پزشک تحت معاینه فیزیکی قرار می‌گیرد. در طول معاینه فیزیکی، معمولاً از آزمایش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری عملکرد ریه استفاده می‌شود. علاوه بر چنین آزمایشاتی، آزمایش خون و تکنیک‌های مختلف تصویربرداری نیز ممکن است اعمال شود. برای تشخیص هیپوکسمی، سطح اکسیژن و دی اکسید کربن که گازهای زائد هستند بررسی می‌شود.

نمونه خون گرفته شده از ورید و سطح اکسیژن موجود در ورید در محیط آزمایشگاهی آزمایش می‌شود. این آزمایش را آزمایش اکسیژن خون شریانی می‌نامند. همچنین می‌توان از آزمایش خون برای بررسی اینکه آیا بیمار کم خونی دارد یا خیر، استفاده کرد. کم خونی همچنین می‌تواند یکی از علل زمینه‌ای هیپوکسمی باشد، زیرا می‌تواند باعث تنگی نفس شود. علاوه بر آزمایش خون، آزمایش‌های عملکرد تنفسی و عکس‌برداری با اشعه ایکس ریه نیز ممکن است انجام شود.

همچنین تست‌‌‌های عملکرد ریه ارزیابی می‌کنند که آیا ریه‌ها به درستی کار می‌کنند یا خیر. در طی این آزمایش‌ها، میزان هوایی که می‌توان وارد ریه‌ها کرد و ظرفیت هوایی که می‌توان خارج کرد، ارزیابی می‌شود. با تکنیک‌های تصویربرداری، ظاهر ریه با جزئیات بررسی می‌شود. پس از تمام معاینات، می‌توان هیپوکسمی را برای بیمار تشخیص داد و معمولاً می‌توان علت زمینه‌ای را تعیین کرد.

درمان علائم کمبود اکسیژن چیست؟

بسته به علت اصلی کمبود اکسیژن، درمان هیپوکسمی به صورت جداگانه برنامه ریزی می‌شود. هدف از درمان افزایش سطح اکسیژن خون با داروها یا درمان‌های دیگر است. اکسیژن درمانی خارجی اغلب برای افزایش سطح اکسیژن استفاده می‌شود. به این درمان، اکسیژن درمانی مکمل نیز گفته می‌شود.

اگر هیپوکسمی شدید باشد، از تهویه مکانیکی استفاده می‌شود تا به بیماران اجازه دهد تنفس موثرتری داشته باشند. اگر علائم کمبود اکسیژن با این درمان‌ها بهبود نیابد، از داروها و درمان‌های اضافی استفاده می‌شود. در افراد مبتلا به هیپوکسمی ناشی از COPD از داروهای استنشاقی حاوی برونکودیلاتور یا استروئید استفاده می‌شود. در صورت وجود شرایطی مانند تجمع مایع در ریه‌ها، داروهای ادرارآور ترجیح داده می‌شوند. اگر فرد مبتلا به آپنه خواب باشد و دچار هیپوکسمی شود، ممکن است نیاز به درمان CRAP، داشته باشد.

اگر کمبود اکسیژن ادامه داشته باشد، می‌توان از اکسیژن مکمل استفاده کرد. با تهیه یک ماسک تنفسی یا دستگاهه اکسیژن که اکسیژن اضافی را از طریق یک لوله کوچک فراهم می‌کند، بیماران می‌توانند در خانه یا در حین مسافرت با کمک یک دستگاه قابل حمل، اکسیژن دریافت کنند.

چگونه می‌توان سطح اکسیژن را افزایش داد؟

افراد در معرض خطر هیپوکسمی سعی می‌کنند سطح اکسیژن خون خود را در سطح ایده آل نگه دارند که این خطر را کاهش می‌دهد. برخی از اقدامات احتیاطی را می‌توان برای کاهش خطر هیپوکسمی انجام داد. اول از همه، اگر بیمار علائمی مشابه علائم هیپوکسمی داشت، باید با یک پزشک مشورت کند. اگر پزشک داروهایی را برای اکسیژن درمانی مکمل تجویز کند، دارو باید بدون وقفه همانطور که توصیه می‌شود تجویز شود. اگر فردی سیگاری است، ترک سیگار ممکن است با کمک به افزایش عملکرد ریه، خطر هیپوکسمی را کاهش دهد.

کلام آخر

کمبود اکسیژن یا هیپوکسمی یک مشکل سلامتی است که باید درمان شود. اگر درمان بدون بهبودی رها شود یا درمان قطع شود، زندگی روزمره فرد ممکن است به طور جدی تحت تاثیر منفی قرار گیرد.