آپنه خواب یک بیماری بسیار شایع است که مشخصه آن تنفسی است که به صورت چرخه‌ای در طول خواب متوقف می‌شود. این مورد به این دلیل اتفاق می‌افتد که راه‌های هوایی به طور مکرر توسط فروپاشی بافت پشت گلو، مسدود می‌شوند. این وقفه‌های تنفسی موقت، مغز و کل بدن را از اکسیژن محروم می‌کند و منجر به بیداری می‌شود. این وضعیت می‌تواند چندین بار در طول شب اتفاق بیفتد و منجر به خواب نامناسب شود.

کمبود خواب مزمن ناشی از آپنه می‌تواند باعث خواب آلودگی در طول روز، رفلکس‌های آهسته، تمرکز ضعیف و افزایش خطر تصادف شود. آپنه خواب همچنین می‌تواند منجر به نوسانات خلقی، تحریک‌پذیری و حتی افسردگی شود. همچنین می‌تواند عامل بیماری‌های جدی مانند دیابت، بیماری قلبی، مشکلات کبدی و افزایش وزن باشد.

این عارضه اگرچه در مردان شایع‌تر است اما می‌تواند کودکان، بزرگسالان و افراد را در هر دو جنس درگیر کند. از آنجایی که آپنه خواب بسیار شایع است و اثرات بالقوه‌ای بر سلامتی دارد، آگاهی از چیستی آن و نحوه مدیریت آن بسیار مهم است.

انواع آپنه خواب چیست و چگونه طبقه‌بندی می‌شود؟

سه نوع آپنه خواب وجود دارد:

1. آپنه انسدادی خواب (OSA)، شایع‌ترین نوع است و زمانی رخ می‌دهد که بافت نرم پشت گلو در هنگام خواب، شل می‌شود و راه‌های هوایی را مسدود می‌کند و به طور موقت تنفس را متوقف می‌کند.
2. آپنه خواب مرکزی (CSA)، یکی از انواع کمتر شایع آپنه خواب است که سیستم عصبی مرکزی را درگیر می‌کند، زمانی رخ می‌دهد که مغز نتواند ماهیچه‌های کنترل‌کننده تنفس را کنترل کند. این باعث کاهش تنفس می‌شود، اما افراد مبتلا به ندرت خروپف می‌کنند.
3. آپنه خواب مختلط یا پیچیده، ترکیبی از آپنه انسدادی خواب و آپنه مرکزی است.

علل آپنه خواب

آپنه می‌تواند ناشی از شرایط فیزیکی و پزشکی مختلف باشد. در این میان، عمده‌ترین و متداول‌ترین آن‌ها عبارتند از:

ویژگی‌های تشریحی

اندازه و قرارگیری گردن، فک، زبان، لوزه‌ها و سایر بافت‌ها در نزدیکی پشت گلو می‌تواند مستقیماً بر جریان هوا تأثیر بگذارد و به آپنه خواب کمک کند.

چاقی

این یک علت شایع آپنه در بزرگسالان است، در واقع باعث افزایش رسوبات چربی در گردن می‌شود که می‌تواند راه‌های هوایی فوقانی را مسدود کند.

سابقه خانوادگی

افرادی که یک یا چند نفر از بستگان آنها آپنه خواب دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.

استفاده از دارو‌های آرام بخش، از جمله الکل

دارو‌ها و آرام بخش‌ها می‌توانند باعث شل شدن بافت گلو شده و مسدود شدن راه‌های هوایی را آسان‌تر کنند و منجر به آپنه خواب شوند؛ مانند نوشیدن الکل.

دود سیگار

 افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیرسیگاری از آپنه خواب با درجه بالاتری رنج می‌برند.

خوابیدن در حالت خوابیده به پشت

 این وضعیت باعث می‌شود که بافت اطراف راه‌های هوایی به راحتی فرو بریزد و باعث آپنه خواب شود.

نارسایی قلبی یا کلیوی

در صورت وجود این آسیب‌شناسی‌ها بیشتر مستعد ابتلا به آپنه خواب هستید، زیرا مایعات می‌توانند در گردن جمع شوند که منجر به انسداد راه‌های هوایی فوقانی می‌شود.

سندرم‌های ژنتیکی

سندرم‌های ژنتیکی بر ساختار‌های صورت یا جمجمه تأثیر می‌گذارند؛ به‌ویژه آن دسته از سندرم‌هایی که باعث استخوان‌های کوچک‌تر صورت می‌شوند یا باعث می‌شوند زبان به عقب برگردد، این سندرم‌ها شامل شکاف لب، شکاف کام، سندرم داون و سندرم هیپوونتیلاسیون مادرزادی مرکزی است.

احتقان بینی

 افرادی که توانایی تنفس آنها از طریق بینی به دلیل احتقان کاهش می‌یابد، بیشتر از آپنه خواب رنج می‌برند.

علل دیگری که کمتر شایع هستند اما می‌توانند منجر به آپنه خواب شوند یا احتمال آن را افزایش دهند، عبارتند از:

اختلالات غدد درون ریز

 سیستم غدد درون ریز، هورمون‌هایی تولید می‌کند که می‌توانند بر تنفس مرتبط با خواب تأثیر بگذارند. از جمله اختلالات غدد درون ریز مرتبط با آپنه خواب، عبارتند از: کم کاری تیروئید که در آن سطوح پایین هورمون‌های تیروئید تولید می‌شود. این وضعیت ناحیه‌ای از مغز که تنفس را تنظیم می‌کند و همچنین اعصاب و ماهیچه‌های مسئول تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

آکرومگالی یک بیماری ژنتیکی است که در آن بدن، سطوح بالایی از هورمون رشد تولید می‌کند و با تغییراتی در استخوان‌های صورت، تورم گلو و بزرگ شدن زبان همراه است. حتی زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا یک آسیب‌شناسی غدد درون ریز که از تخمک‌گذاری صحیح جلوگیری می‌کند، ممکن است دچار آپنه خواب شوند، زیرا با اضافه وزن و چاقی همراه است.

اختلالات عصبی عضلانی

شرایطی که با سیگنال‌های مغزی به مجاری هوایی و ماهیچه‌های قفسه سینه تداخل می‌کنند، می‌توانند باعث آپنه خواب شوند. برخی از این شرایط عبارتند از: سکته مغزی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، ناهنجاری‌های کیاری، دیستروفی میوتونیک، سندرم پس از فلج اطفال، درماتومیوزیت، می‌استنی گراویس و سندرم می‌استنی لامبرت-ایتون.

زایمان زودرس

نوزادانی که قبل از هفته ۳۷ بارداری به دنیا می‌آیند بیشتر در معرض خطر مشکلات تنفسی در هنگام خواب هستند.

 علائم آپنه خواب

شایع‌ترین علامت آپنه، خروپف شبانه است. با این حال، همه کسانی که خروپف می‌کنند از آپنه رنج نمی‌برند. خروپف احتمالاً نشانه‌ای از آپنه است که به دنبال آن مکث‌های بی‌صدا در تنفس و نفس نفس زدن ایجاد می‌شود. علاوه بر این، مبتلایان به این بیماری اغلب در طول روز خواب‌آلود و خسته هستند.

سایر علائم آپنه عبارتند از:

• بی‌خوابی
• سردرد در طول روز
• شب ادراری (بیدار شدن در طول شب برای رفتن به دستشویی)
• تحریک‌پذیری

آزمایشی به نام پلی سومنوگرافی برای تشخیص آپنه مورد نیاز است. این معاینه که معاینه خواب نیز نامیده می‌شود، امکان مطالعه برخی پارامتر‌های فیزیولوژیکی را در زمانی که بیمار در خواب است، می‌دهد.

راه‌حل‌ها و درمان‌هایی که باید عملی شوند

آپنه‌ی خواب یک بیماری قابل درمان است. در واقع، درمان‌های ساده و تغییرات سبک زندگی می‌تواند تا حد زیادی در کاهش علائم کمک کند. تغییرات سبک زندگی برای کنترل علائم آپنه عبارتند از:

کاهش وزن

 اضافه وزن باعث ایجاد بافت اضافی در پشت گلو می‌شود که می‌تواند از راه‌های هوایی ریزش کند و جریان هوا را به داخل ریه‌ها مسدود کند، بنابراین کاهش وزن می‌تواند به باز شدن گلو و در نتیجه بهبود علائم آپنه کمک کند.

ترک سیگار

سیگار با افزایش التهاب و احتباس مایعات در گلو و مجاری هوایی فوقانی به آپنه کمک می‌کند. همچنین از مصرف الکل، قرص‌های خواب‌آور و آرام بخش خودداری کنید.

به طور منظم ورزش کنید

 فعالیت بدنی علاوه بر کمک به کاهش وزن، می‌تواند تأثیر زیادی بر طول مدت و کیفیت خواب داشته باشد.

ساعات خواب را منظم کنید

به این ترتیب راحت‌تر می‌توانید استراحت کنید و بهتر بخوابید. دو ساعت قبل از خواب از مصرف کافئین و وعده‌های غذایی سنگین خودداری کنید. از خوابیدن به پشت خودداری کنید زیرا زبان و بافت نرم احتمال بیشتری دارد که راه‌های هوایی شما را مسدود کند.

برای جلوگیری از خوابیدن به پشت، می‌توانید یک توپ تنیس را در جیب پشت لباس خواب خود بدوزید.

هنگام خواب، سر خود را بالا نگه دارید. با این حال، هنگامی که آپنه شدید است، مشورت با یک متخصص ریه که می‌تواند مؤثرترین گزینه درمانی را توصیه کند، بسیار مهم است.

همانطور که قبلاً ذکر شد، اولین قدم برای رفع آن، دست کم نگرفتن مشکل است. در واقع، اجرای تست آپنه خواب امکان تشخیص سریع هر گونه آسیب‌شناسی و مقابله با مشکل را با کمک متخصصان پزشکی فراهم می‌کند.