برونشیت چیست و چگونه درمان می‌شود؟

برونشیت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه تنفسی است که می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن بروز کند و زندگی روزمره‌ی فرد را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری با علائمی مانند: سرفه مداوم، تنگی نفس، احساس خستگی، و در بعضی موارد، ورم پا همراه است. اگر با چنین نشانه‌هایی مواجه شدید، لازم است هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. دکتر اردا کیانی، فوق‌تخصص بیماری‌های ریوی، با سال‌ها تجربه در تشخیص و درمان اختلالات تنفسی، جدیدترین روش‌های علمی را برای درمان موثر برونشیت به کار می‌گیرند. اگر به‌دنبال راه‌حلی قطعی برای کاهش علائم و بهبود عملکرد ریه‌ها هستید، می‌توانید برای مشاوره و درمان اقدام کنید. برای آشنایی بیشتر با بیماری برونشیت و روش‌های درمان آن، ادامه این مقاله را بخوانید.

برونشیت چیست؟

برونشیت یا نایژه‌آماس (Bronchitis)، نوعی التهاب در مجاری تنفسی به نام نایژه‌ها است که وظیفه رساندن هوا به ریه‌ها را برعهده دارند. این التهاب باعث سرفه، تنگی نفس و گاهی خس‌خس سینه، احساس فشار در قفسه سینه و تب خفیف می‌شود. علت بروز برونشیت می‌تواند متنوع باشد؛ از جمله قرار گرفتن در معرض دود سیگار، ابتلا به آسم یا آلرژی‌های فصلی و همچنین عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی. برونشیت معمولا در فصل‌های سرد سال شایع‌تر است و به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. برونشیت حاد در مدت کوتاهی و با درمان مناسب برطرف می‌شود، اما نوع مزمن آن مخصوصا اگر ناشی از مصرف سیگار باشد، درمان پیچیده‌تری دارد و نیاز به پیگیری دقیق‌تری دارد. 

انواع برونشیت

برونشیت زمانی ایجاد می‌شود که ذرات خارجی با هوای دمیده وارد لوله‌های برونش شده و آن‌ها را تحریک کنند و باعث تولید مخاط بیش از حد طبیعی در آن قسمت شوند. بدن برای دفع این مخاط اضافی، از طریق سرفه واکنش نشان می‌دهد. برونشیت به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. هر کدام از این دو نوع، علائم و نشانه‌های خاص خود را دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهد شد:

برونشیت حاد

این نوع برونشیت معمولا کوتاه مدت است و بیشتر به دلیل عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می‌شود. برونشیت حاد بیشتر در کودکان زیر دو سال رخ می‌دهد. علائم این نوع از برونشیت شامل سرفه خشک، خلط، تب خفیف، درد گلو و احساس خستگی است. زمانی که فردی دچار بروشیت حاد شده باشد بعد از گذشت چند هفته بهبود پیدا می‌کند و نیاز به درمان خاصی ندارد و بهتر است استراحت بیشتری داشته باشد و مایعات زیادی نیز مصرف کند.

برونشیت مزمن

برونشیت مزمن یکی از بیماری‌های شایع و طولانی‌مدت ریوی است که با التهاب پایدار و مداوم مجاری تنفسی شناخته می‌شود. یکی از مشخصه‌های اصلی آن، سرفه همراه با خلط زیاد است که دست‌کم سه ماه در سال و به مدت دو سال پیاپی ادامه دارد. این بیماری بیشتر در افراد سیگاری یا کسانی که به‌طور مداوم در معرض آلودگی هوا، گرد و غبار یا مواد شیمیایی تحریک‌کننده هستند، دیده می‌شود. برونشیت مزمن معمولا بخشی از یک بیماری گسترده‌تر به نام انسداد مزمن ریه (COPD) محسوب می‌شود و نیاز به مراقبت‌های پزشکی منظم و درمان‌های طولانی‌مدت دارد.

علائم برونشیت 

علائم برونشیت حاد معمولا بلافاصله بعد از سرماخوردگی ظاهر می‌شود. آبریزش بینی، عطسه، سوزش و قرمزی چشم از علائم اولیه آن است. به دنبال این علائم ممکن است سرفه خشک یا تب ۳۸ ـ ۳۹ درجه نیز در فرد دیده شود. همچنین برونشیت مزمن نیز با علائم شدیدتری مانند سرفه‌های خونی و یا خلط‌دار ظاهر می‌شود که در این شرایط باید برای درمان فوری به پزشک مراجعه کرد. از مهم‌ترین علائم برونشیت حاد و مزمن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب و لرز خفیف
• گلودرد
• احتقان سینوسی
• تنگی نفس
• خس‌خس سینه
• ضعف
• خلطی که به رنگ سفید، زرد، خاکستری یا سبز است.
• ناراحتی و سفتی قفسه سینه
• تورم در مچ پا
• سرفه‌ای که در حضور دود سیگار و در حین ورزش شدیدتر می‌شود.
• افزایش سرفه در هوای سرد
• از دست دادن قدرت در عضلات
• کاهش وزن

در مورد اسپری‌های تنگی نفس بیشتر بخوانید.

علل برونشیت

برونشیت حاد معمولا به‌دلیل عفونت‌های ویروسی و باکتریایی ایجاد می‌شود، مخصوصا در محیط‌های بسته و شلوغ. علاوه بر این، عوامل غیرعفونی مثل تنفس هوای سرد یا مواجهه با آلرژن‌ها نیز می‌توانند باعث بروز یا تشدید آن شوند. برونشیت مزمن معمولا ناشی از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض محرک‌هایی مثل دود سیگار و آلودگی هوا است و کمتر منشا عفونی دارد. مهم‌ترین علل برونشیت حاد و مزمن عبارت‌اند از:

• بیماری‌های عفونی ویروسی و باکتریایی
• باکتری مایکوپلاسما (در بعضی موارد حاد)
• قرار گرفتن طولانی‌مدت در هوای سرد یا خشک
• تماس با آلودگی هوا، گردوغبار و مواد شیمیایی صنعتی
• بیماری‌های مزمن دستگاه تنفسی
• بیماری‌های دستگاه گوارش مانند رفلاکس معده

در مورد سرفه آلرژیک بیشتر بخوانید.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به برونشیت هستند؟

برونشیت یک بیماری تنفسی است که می‌تواند در هر گروه سنی بروز کند، اما بعضی از افراد بیشتر در معرض خطر آن قرار دارند. کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر و حضور در محیط‌های گروهی مثل مهدکودک یا مدرسه که با ویروس‌های مختلف در تماس هستند، بیشتر مستعد ابتلا به برونشیت هستند. همچنین افراد مسن به خاطر بیماری‌های زمینه‌ای و کاهش قدرت ایمنی، احتمال بیشتری برای دچار شدن به عفونت‌های تنفسی دارند. علاوه بر این، کسانی که اخیرا سرماخوردگی یا آنفولانزا داشته‌اند و افرادی که در محیط‌های آلوده، پر از گرد و غبار کار یا زندگی می‌کنند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به برونشیت قرار دارند.

در مورد برونشیت در کودکان بیشتر بخوانید.

چه زمانی برای درمان برونشیت به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیشتر موارد، برونشیت خودبه‌خود و بعد از چند روز یا چند هفته بهبود می‌یابد. اما اگر سرفه‌ها طولانی شوند یا علائم جدید و نگران‌کننده‌ای ظاهر شوند، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. درمان به موقع اهمیت زیادی دارد، زیرا عدم پیگیری می‌تواند منجر به عوارض جدی و طولانی‌مدت شود. در موارد زیر حتماا باید به پزشک مراجعه کنید:

• تب بالا و مداوم
• سرفه‌های خونی
• تنگس نفس و احساس کمبود نفس 
• سرفه‌ خشک که بیشتر از ۳ هفته طول بکشد.
• صدای خس خس سینه که می‌تواند نشانه آسم باشد.
• سرفه در افرادی که دارای بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری قلبی و ریه هستند.

راه‌های تشخیص برونشیت

وقتی علائم برونشیت ظاهر می‌شوند، باید برای معاینه و درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید. در معاینه اولیه، پزشک با گوش دادن به صدای خس‌خس سینه، نشانه‌های اولیه را بررسی می‌کند؛ اما برای تشخیص قطعی نیاز به انجام بعضی آزمایش‌ها نیز هست. مهم‌ترین روش‌های تشخیصی که توسط متخصص ریه انجام می‌شوند عبارت‌اند از:

• بررسی سطح اکسیژن خون: با استفاده از سنسوری که روی انگشت دست یا پا قرار می‌گیرد، میزان اکسیژن خون اندازه‌گیری می‌شود.
• تست عملکرد ریه: با دستگاهی به نام اسپیرومتر، ظرفیت و عملکرد ریه‌ها بررسی می‌شود تا بیماری‌هایی مانند آمفیزم یا آسم تشخیص داده شوند.
• رادیوگرافی قفسه سینه: برای شناسایی مشکلاتی مانند ذات‌الریه یا دیگر بیماری‌های ریوی استفاده می‌شود.
• آزمایش خون: به منظور بررسی علائم عفونت و اندازه‌گیری میزان دی‌اکسیدکربن و اکسیژن در خون انجام می‌شود.
• آزمایش خلط: در موارد مشکوک به عفونت باکتریایی، نمونه خلط گرفته شده و نوع میکروب مشخص می‌شود تا آنتی‌بیوتیک مناسب تجویز گردد.

در مورد اسپیرومتری (تست ریه) بیشتر بخوانید.

عوارض برونشیت

همانند بسیاری از بیماری‌های تنفسی، اگر برونشیت به‌موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود، می‌تواند عوارضی جدی به همراه داشته باشد. بیشتر این عوارض در نوع مزمن برونشیت دیده می‌شوند، زیرا برونشیت حاد معمولا با درمان مناسب بدون پیامد خاصی بهبود می‌یابد. از جمله عوارض احتمالی برونشیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ابتلا به ذات‌الریه
• تشدید آسم یا بروز آن در افراد مستعد
• التهاب مداوم و مزمن مجاری تنفسی
• کاهش عملکرد طبیعی ریه‌ها
• افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های ریوی
• فشار خون ریوی در موارد پیشرفته

در مورد تفاوت بیماری برونشیت و ذات‌الریه بیشتر بخوانید.

درمان بیماری برونشیت

قبل از شروع درمان، تشخیص دقیق علت برونشیت ضروری است. اگر منشا بیماری ویروسی یا غیر باکتریایی باشد، مصرف آنتی‌بیوتیک تاثیری نخواهد داشت. فقط زمانی که در آزمایش خلط، وجود باکتری به‌عنوان عامل بیماری تایید شود، آنتی‌بیوتیک مناسب با توجه به نوع میکروب تجویز می‌شود. در صورت مشاهده علائم، مراجعه به متخصص ریه برای بررسی و انتخاب روش درمانی مناسب اهمیت زیادی دارد. دکتر اردا کیانی، از پزشکان باتجربه و شناخته‌شده در زمینه بیماری‌های ریوی، با بهره‌گیری از روش‌های علمی روز، درمان برونشیت را به‌صورت تخصصی انجام می‌دهند. بعضی از موثرترین روش‌های درمان برونشیت عبارت‌اند از:

راه‌های پیشگیری از ابتلا به برونشیت

بیماری برونشیت را نمی‌توان به‌طور کامل با داروهای خانگی درمان کرد و برای درمان قطعی و اصولی آن باید از پزشک متخصص کمک گرفت و تحت درمان او قرار گرفت. بعضی از روش‌‌ها و اقدامات ساده‌ای هستند که برای درمان برونشیت می‌توان آن‌ها را بکار گرفت و به درمان و بهبودی سریع‌تر کمک کرد. از جمله این موارد عبارت‌اند از:

• نوشیدن آب کافی در طول روز برای رقیق شدن ترشحات و کاهش سرفه
• ترک سیگار و اجتناب از مصرف هرگونه دخانیات
• پرهیز از حضور در محیط‌های آلوده، پرگردوغبار، دودی، مرطوب یا با تهویه ضعیف
• استفاده از دستگاه تهویه مناسب و حفظ رطوبت متعادل در فضای خانه
• تقویت سیستم ایمنی با مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر
• رعایت رژیم غذایی سالم و متنوع برای حمایت از عملکرد ریه‌ها
• شستن مرتب دست‌ها و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده برای پیشگیری از عفونت‌های ویروس

رژیم غذایی مناسب برای برونشیت چیست؟

افرادی که به برونشیت مبتلا هستند، به‌دلیل مشکلات تنفسی، نیاز به رژیم غذایی اصولی و مقوی دارند. رژیمی که کالری کافی داشته باشد تا از ضعف عضلات، کاهش وزن و تشدید تنگی نفس جلوگیری کند. از سوی دیگر، بهتر است مصرف کربوهیدرات‌های ساده مانند نان سفید، برنج سفید و پاستا محدود شود. این مواد به‌سرعت در بدن تبدیل به قند می‌شوند و تولید دی‌اکسیدکربن را افزایش می‌دهند؛ موضوعی که می‌تواند در زمان تنگی نفس، وضعیت بیمار را بدتر کند. در نهایت، نوشیدن مایعات فراوان در طول روز برای رقیق کردن مخاط تنفسی و کمک به تخلیه بهتر مجاری هوایی بسیار مفید است. برای این بیماران، مصرف مواد غذایی زیر توصیه می‌شود:

• سبزیجات تازه و متنوع
• میوه‌های سرشار از آنتی‌اکسیدان
• غلات کامل مانند جو و برنج قهوه‌ای
• حبوبات، ماهی و گوشت سفید (مثل مرغ)
• منابع پروتئینی کافی برای تقویت سیستم ایمنی

کلام پایانی

برونشیت، یکی از بیماری‌های شایع تنفسی است که اگر به‌ موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری مانند عفونت‌های ریوی و تنگی نفس مزمن منجر شود. بسیاری از افراد تصور می‌کنند سرفه‌های مداوم یا خس‌خس سینه موضوعی موقتی هستند، در حالی‌ که این علائم می‌توانند نشانه‌ی شروع یک التهاب تنفسی جدی باشند. اگر علائمی مانند سرفه‌های طولانی‌مدت، تنگی نفس یا احساس سنگینی در قفسه سینه را تجربه می‌کنید، مراجعه به پزشک متخصص ریه ضروری است. دکتر اردا کیانی، فوق تخصص بیماری‌های ریه، با تجربه‌ گسترده در تشخیص و درمان انواع مشکلات تنفسی، می‌توانند همراه مطمئن شما در مسیر درمان باشند. برای دریافت مشاوره تخصصی، بررسی دقیق وضعیت ریه‌ها و انتخاب بهترین روش درمان، می‌توانید به ایشان مراجعه کنید تا تنفس دوباره برایتان آسان و بی‌دردسر شود.

سوالات متداول