برونشیت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه تنفسی است که شامل التهاب دیواره‌های داخلی برونش‌ها است یعنی لوله‌هاییکه هوا را به ریه‌ها برده و از آن‌ها  بیرون می‌برند.  از آنجایی که این بیماری علائم مختلفی از جمله سرفه، ورم پا، خستگی، تنگی نفس و… را ایجاد می‌کند، باید هرچه زودتر تحت درمان قرار گیرد. در این بخش به بررسی برونشیت، علائم، علل و نحوه درمان برونشیت می‌پردازیم. باما همراه باشید.

‌برونشیت چیست؟

بیماری برونش یا نایژه‌آماس (به انگلیسی: bronchitis) که بیشتر به نام برونشیت شناخته می‌شود، التهاب لوله‌های   تنفسی است که اکسیژن را به ریه‌ها می‌رساند. این بیماری باعث سرفه کردن و همچنین ایجاد مشکلات تنفسی می‌شود. علائم دیگری مانند خس خس سینه، فشار در قفسه سینه یا تب خفیف نیز ممکن است رخ دهد.

علت ایجاد برونشیت می‌تواند ناشی از سیگار، آسم و آلرژی‌های مختلف و همچنین بیماری‌های عفونی ناشی از ویروس‌ها و باکتری‌ها باشد. زمانی که این بیماری در فصل و ماه‌های زمستان رخ می‌دهد، به دو دسته حاد و مزمن تقسیم می‌شود. در حالی که برونشیت حاد می‌تواند در مدت کوتاهی بهبود یابد، درمان برونشیت مزمن، به ویژه ناشی از سیگارکشیدن، می‌تواند چالش‌برانگیزتر باشد؛ بنابراین افرادی که علائم برونشیت را نشان می‌دهند باید دراسرع‌وقت با پزشک مشورت کرده و تحت درمان قرار گیرند.

انواع برونشیت

برونشیت زمانی ایجاد می‌شود که ذرات خارجی با هوای دمیده وارد لوله‌های برونش شده و آن‌ها را تحریک می‌کند و باعث می‌شود که مخاط بیش از حد طبیعی تولید کنند. سپس مخاط اضافی از طریق سرفه از بین می‌رود. به طور کلی دو نوع برونشیت وجود دارد:

• برونشیت حاد
• برونشیت مزمن

برونشیت حاد

این نوع یکی از شایع‌ترین اختلالات دستگاه تنفسی تحتانی، معمولاً در کودکان زیر دو سال رخ می‌دهد. علت پاتوژن‌های ویروسی است که باعث بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوند. برونشیت حاد اغلب توسط ویروس‌ها، یعنی همان ویروس‌های مسئول سرماخوردگی و آنفولانزا ( ویروس‌های تنفسی) ایجاد می‌شود.

برونشیت مزمن

وضعیتی است که قبل از ایجاد COPD (بیماری انسداد مزمن ریه) در افراد سیگاری طولانی‌مدت رخ می‌دهد. برونشیت مزمن بیشتر به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دود سیگار و آلاینده‌های هوا مانند گرد و غبار و بخار ایجاد می‌شود. شایع ترین شکایات تولید بیش از حد مخاط، سرفه و مشکل در تنفس است. این درمان برای آرام کردن اختلالات مفید است، اما اگر علل تحریک برونش (به ویژه دود سیگار) از بین نرود، برونشیت مزمن درمان نمی‌شود.

برونشیت در کودکان

برونشیتی که اغلب در کودکان زیر ۲ سال دیده می‌شود، می‌تواند باعث تنگی نفس شود و باید در بیمارستان کنترل شود. از آنجایی که قطر نایژه‌ها در کودکان باریک‌تر از بزرگسالان است، راه‌های هوایی به‌راحتی در اثر ویروس‌ها مسدود می‌شوند و این امر ورود هوا به ریه‌ها را دشوار می‌کند. کودکانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند، با مشکلات مادرزادی قلبی و ریوی، اغلب در معرض دود سیگار هستند و شیر مادر دریافت نمی‌کنند، بیشتر از سایر کودکان در معرض ابتلا به برونشیت هستند. یکی دیگر از عواملی که خطر ابتلا  را در کودکان افزایش می‌دهد، محیط‌های شلوغ مانند مهدکودک‌ها است.

علل برونشیت

 علت اصلی برونشیت حاد میکروارگانیسم‌ها هستند. ویروس‌ها شایع‌ترین علت میکروارگانیسم‌ها هستند. اگرچه شیوع آن نسبت به ویروس‌ها کمتر است، اما گاهی اوقات باکتری‌ها نیز می‌توانند باعث برونشیت حاد شوند، به ویژه در داخل خانه، در مکان‌های عمومی. با این حال، تنفس هوای با دمای کمتر از ۱۲ درجه به مدت بیش از دو ساعت با دهان باز می‌تواند باعث برونشیت حاد شود، در حالی که قرار گرفتن افراد حساس در معرض آلرژن‌هایی که به آن‌ها حساس هستند نیز می‌تواند باعث حملات برونشیت شود. به طور کلی، نوع حاد و مزمن برونشیت  می‌توانند از نظر علت با یکدیگر متفاوت هستند.

علل برونشیت حاد

بیماری‌های عفونی ناشی از ویروس‌ها و باکتری‌ها نقش عمده‌ای در علل برونشیت حاد دارند. در برخی از افراد مبتلا به نوع حاد، باکتری‌های نوع مایکوپلاسما باعث این بیماری می‌شوند. سایر عوامل ایجادکننده برونشیت حاد عبارت‌اند از: استنشاق عوامل فیزیکی یا شیمیایی، استفاده از سیگار و سایر محصولات تنباکو، یا دود سیگار، آلرژی‌های مختلف و سیستم ایمنی ضعیف. عوامل برونشیت حاد که می‌توانند با سرفه در هوا پخش شوند و مسری شوند، می‌توانند در هوای بسیار سرد یا خشک راحت‌تر پخش شوند.

علل برونشیت مزمن

سیگارکشیدن شایع‌ترین علت برونشیت مزمن است. علاوه بر این، نوع مزمن شامل تماس با آلودگی هوا، گردوغبار یا مواد شیمیایی صنعتی است. بیماری‌های دستگاه تنفسی می‌توانند باعث برونشیت مزمن شوند و همچنین بیماری رفلاکس معده می‌تواند عامل محرک نوع مزمن باشد.

علائم برونشیت حاد

علائم برونشیت حاد معمولاً بلافاصله پس از سرماخوردگی ظاهر می‌شود. معمولاً اولین علائم آبریزش بینی، عطسه، سوزش و قرمزی چشم است. به دنبال آنها ممکن است سرفه خشک ایجاد شود. در برخی از بیماران، تب ممکن است به ۳۸-۳۹ درجه برسد، در حالی که در برخی بیماران اصلاً تب وجود ندارد. علائم دیگری که با برونشیت حاد ظاهر می‌شود به شرح زیر است:

• سرفه خشک و خلط بعدی
• درد و سوزش در ناحیه قفسه سینه
• تب و لرز خفیف
• گلودرد
• احتقان سینوسی
• تنگی نفس
• خس‌خس سینه
• ضعف
• آبریزش بینی

علائم برونشیت مزمن

برونشیت مزمن معمولاً در صورت وجود سرفه و خلط که حداقل ۳ ماه طول می‌کشد ارزیابی می‌شود. این بیماری غیرعفونی مسری نیست و علائمی مشابه برونشیت حاد دارد:

• سرفه
• خلطی که به رنگ سفید، زرد، خاکستری یا سبز است
• تنگی نفس
• گلودرد
• احتقان در سینوس‌ها
• آبریزش بینی
• تنفس خس‌خس سینه
• ضعف
• تب و لرز
• ناراحتی و سفتی قفسه سینه

در برونشیت مزمن، بر خلاف علائم برونشیت حاد، موارد زیر نیز دیده می‌شود:

• تورم در مچ پا
• سرفه‌ای که در حضور دود سیگار و در حین ورزش بدتر می‌شود
• افزایش سرفه در هوای سرد
• احتقان و افزایش سرفه در شب
• از دست دادن قدرت در عضلات
• کاهش وزن

تشخیص 

هنگامی  که علائم  وجود داشته باشد باید به پزشک مراجعه کرد، سپس معاینه فیزیکی انجام می‌شود. تشخیص اولیه را می‌توان با گوش‌دادن به صداهای ریه در حین تنفس انجام داد، اما برای تشخیص قطعی برونشیت انجام برخی آزمایشات لازم است. اینها؛ نمونه خلط، اشعه ایکس قفسه سینه، توموگرافی کامپیوتری، تست‌های عملکرد ریوی هستند. با این آزمایشات می‌توان نوع برونشیت و همچنین شکل درمان را مشخص کرد.

درمان برونشیت

قبل از شروع درمان، باید علت بیماری مشخص شود. اگر برونشیت ناشی از یک علت غیر باکتریایی باشد، مصرف آنتی‌بیوتیک مؤثر نخواهد بود. تنها در صورت تشخیص باکتری عامل برونشیت در نمونه خلط موردنظر، آنتی‌بیوتیک بر اساس این نوع باکتری تجویز می‌شود.

استراحت در طول روند بهبود برونشیت حاد بسیار مهم است. علاوه بر فواید نوشیدن مایعات زیاد، از برخی داروها نیز می‌توان برای تسکین علائم استفاده کرد. در درمان برونشیت مزمن می‌توان از داروهای گشادکننده برونش و کورتون در مواردی که شکایت بیمار شدید است استفاده کرد. روشی که باید در درمان برونشیت مزمن ناشی از بیماری مزمن دیگری مانند COPD دنبال شود بسته به شرایط بیمار و بیماری ممکن است متفاوت باشد.

رژیم غذایی مناسب برای برونشیت مزمن چیست؟

 تمام فرآیند‌های بدن از جمله تنفس، نیاز به مصرف انرژی دارند که از غذا دریافت می‌کنیم. در بیماران مبتلا به بیماری‌های تنفسی، فرآیند تنفس نسبت به افراد سالم نیاز به تلاش و انرژی بیشتری دارد، بنابراین رژیم غذایی آن‌ها باید پرکالری باشد. سوءتغذیه می‌تواند منجر به کاهش وزن برنامه‌ریزی نشده در این بیماران و در نتیجه ضعف عضلانی، کاهش فعالیت بدنی و افزایش تنگی نفس شود.

افراد مبتلا باید رژیم غذایی غنی از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، حبوبات، ماهی و مرغ داشته باشند. عملیات حرارتی محصولات غذایی باید تا حد امکان محدود شود.

مصرف بیش از حد سدیم در رژیم غذایی می‌تواند فشار خون را افزایش دهد و شدت تنگی نفس را در افراد  افزایش دهد.

منابع خوب پروتئین عبارت‌اند از:

ماهی، تخم مرغ، مرغ، محصولات لبنی، سویا، آجیل، حبوبات و مقادیر متوسط ​​گوشت قرمز است. رژیم غذایی افراد مبتلا به این بیماری باید غنی از پروتئین باشد، زیرا آن‌ها مستعد ابتلا به عفونت‌های تنفسی هستند.

کربوهیدرات‌ها:

همچنین به بیماران مبتلا به این عارضه توصیه می‌شود از مصرف کربوهیدرات‌های ساده که در میان وعده‌های شیرین، نان سفید و پاستا یافت می‌شود، اجتناب کنند. این غذا‌ها به سرعت جذب بدن می‌شوند که منجر به تولید شدید دی اکسید کربن می‌شود و در مواقعی که تنفس سخت می‌شود، بدن می‌تواند اکسیژن را به اندازه‌ای جذب کند که برای حذف دی اکسید کربن اضافی کافی نباشد. خوردن پاستا و نان، نخود، لوبیا، میوه و سبزیجات سبوس دار، حداقل دی اکسید کربن تولید می‌کند.

سبزیجات چلیپایی (مانند کلم بروکلی و کلم بروکسل) و غذا‌های حاوی سولفیت (گوشت‌های اغذیه فروشی) باید در رژیم غذایی بیماران اجتناب شود زیرا می‌توانند باعث سوء هاضمه یا نفخ شوند.

مایعات:

نوشیدن مایعات زیاد می‌تواند به رقیق شدن مخاط در مجاری هوایی و آلوئول‌ها در افراد مبتلا کمک کند و برای این منظور آب، چای بدون کافئین، شیر و آب میوه‌های تازه توصیه می‌شود. نوشابه‌های گازدار می‌توانند منجر به نفخ شوند و ارزش غذایی کمی دارند، بنابراین باید از مصرف آن‌ها خودداری کرد.

نحوه رژیم:

کارشناسان تقسیم رژیم غذایی روزانه را به ۳ وعده غذایی بزرگ توصیه نمی‌کنند – این موضوع می‌تواند منجر به بدتر شدن وضعیت رفاهی شود. یک وعده غذایی بزرگ برای هضم، به انرژی و اکسیژن زیادی نیاز دارد و ۶ وعده غذایی کوچک در روز به تثبیت سطح انرژی و تسهیل فرآیند هضم کمک می‌کند.

بسیاری از بیماران در خوردن غذا مشکل دارند، به خصوص با پیشرفت بیماری. برای کاهش تلاش برای جویدن غذا، رژیم غذایی باید با غذا‌های خرد شده مانند سبزیجات و میوه‌های آب پز، سوپ، ماکارونی سبوس دار خوب پخته شده و برنج همراه شود.

چه چیزی برای برونشیت خوب است؟

برونشیت را نمی‌توان به طور کامل با داروهای خانگی درمان کرد و ممکن است در مواردی که با پزشک مشورت نشود پیشرفت کند. با این حال، برخی از روش‌های ساده که می‌توان تحت‌نظر پزشک به کاربرد، می‌تواند به درمان کمک کرده و روند بهبودی را تسریع کند. این روش‌ها را می‌توان به‌صورت زیر فهرست کرد:

• مصرف آب فراوان در طول روز
• قطع مصرف سیگار یا سایر محصولات تنباکو
• دوری از محیط‌های گردوغبار، کثیف، دودی، گرفتگی و مرطوب
• برای تهویه محیط در فواصل منظم و حفظ تعادل رطوبت ایده‌آل
• برای تقویت سیستم ایمنی بدن
• توجه به تغذیه
• شستن مکرر دست‌ها و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده.