سل یک عفونت باکتریایی است که به عنوان سل نیز شناخته می‌شود. در صورت عدم درمان بیماری سل می‌تواند کشنده باشد. سل اغلب بر ریه‌ها تأثیر می‌گذارد، اما می‌تواند سایر اندام‌ها مانند مغز را نیز تحت تأثیر قرار دهد. در این بخش همراه ما باشید تا به طور کامل در مورد این بیماری، علائم و نحوه درمان سل توضیح دهیم.

سل چیست؟

سل یک بیماری عفونی است که می تواند باعث عفونت در ریه‌ها یا سایر بافت‌ها شود. معمولاً ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند سایر اندام‌ها مانند ستون فقرات، مغز یا کلیه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. کلمه “سل” از یک کلمه لاتین برای “ندول” یا چیزی که بیرون می‌آید می‌آید.

سل نیز به عنوان سل شناخته می‌شود. همه کسانی که به سل مبتلا می‌شوند بیمار نمی‌شوند، اما اگر بیمار شوید باید تحت درمان قرار بگیرید.

اگر به این باکتری آلوده شده‌اید، اما علائمی ندارید، به سل غیرفعال یا عفونت سل نهفته (همچنین سل نهفته) مبتلا هستید. ممکن است به نظر برسد که سل از بین رفته است، اما در داخل بدن شما خفته (خوابیده) است. اگر آلوده هستید، علائمی دارید و مسری هستید، به سل فعال یا بیماری سل مبتلا هستید. سه مرحله بیماری سل عبارتند از:

• عفونت اولیه
• عفونت نهفته سل
• بیماری سل فعال

انواع سل 

علاوه بر فعال یا غیرفعال، ممکن است در مورد انواع مختلف سل، از جمله شایع‌ترین سل ریوی بشنوید. اما این باکتری علاوه بر ریه‌ها می‌تواند سایر قسمت‌های بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد و باعث سل خارج ریوی (یا سل خارج از ریه) شود. همچنین ممکن است در مورد سل میلیاری سیستمیک بشنوید که می تواند در سراسر بدن پخش شود و باعث ایجاد موارد زیر شود:

• مننژیت، التهاب مغز
• پیوری استریل یا سطوح بالای گلبول‌های سفید خون در ادرار
• بیماری پات که به آن سل نخاعی یا اسپوندیلیت سل نیز می‌گویند.
• بیماری آدیسون، یک بیماری غده فوق کلیوی
• هپاتیت و عفونت کبد
• لنفادنیت در گردن که اسکروفولا یا لنفادنیت سل نیز نامیده می‌شود.

چه چیزی باعث سل می‌شود؟

سل توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود. میکروب ها از طریق هوا پخش می‌شوند و معمولاً ریه ها را آلوده می کنند، اما می توانند سایر قسمت های بدن را نیز آلوده کنند. اگرچه سل عفونی است، اما به راحتی پخش نمی شود. معمولاً باید زمان زیادی را در تماس با فردی که مسری است بگذرانید تا به آن مبتلا شوید.

سل چگونه پخش می‌شود؟

زمانی که فرد مبتلا به بیماری سل فعال، میکروب‌ها را از طریق سرفه، عطسه، صحبت کردن، آواز خواندن یا حتی خندیدن در هوا منتشر می‌کند، سل منتقل می‌شود. فقط افراد مبتلا به عفونت ریوی فعال مسری هستند. اکثر افرادی که باکتری سل تنفس می‌کنند قادر به مبارزه با باکتری و جلوگیری از رشد آن هستند. این باکتری در این افراد غیر فعال می شود و باعث عفونت نهفته سل می‌شود.

ممکن است برخی از افراد سل نهفته مبتلا هستند. اگرچه باکتری ها غیرفعال هستند، اما همچنان در بدن زنده می‌مانند و می‌توانند بعداً فعال شوند. برخی از افراد ممکن است یک عفونت سل نهفته برای تمام عمر داشته باشند، بدون اینکه هرگز فعال شود و به بیماری سل تبدیل شود.

 اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف شود و نتواند از رشد باکتری جلوگیری کند، سل می‌تواند فعال شود. این زمانی است که عفونت نهفته سل تبدیل به سل فعال می‌شود. بسیاری از محققان در حال مطالعه بر روی روش‌های درمانی برای جلوگیری از این اتفاق هستند.

علائم بیماری سل 

افراد مبتلا به سل غیر فعال علائمی از خود نشان نمی‌دهند. با این حال، ممکن است آزمایش واکنش پوستی یا آزمایش خون آنها مثبت باشد. افراد مبتلا به سل فعال می‌توانند  علائم زیر را نشان دهند:

• سرفه بد (بیش از دو هفته طول بکشد)
• درد در قفسه سینه
• سرفه خون یا خلط (مخاط)
• خستگی یا ضعف
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• لرز
• تب
• عرق شبانه

 آزمایشاتی برای تشخیص سل 

دو نوع آزمایش غربالگری برای سل وجود دارد:

• آزمایش پوستی توبرکولین Mantoux (TST) 
• آزمایش خون، به نام سنجش آزادسازی گاما اینترفرون (IGRA).

برای TST، مقدار کمی از ماده‌ای به نام مشتق پروتئین خالص (PPD) را در زیر پوست ساعد شما تزریق می‌کند. پس از دو تا سه روز، باید به پزشک مراجعه کنید تا محل تزریق را بررسی کند. برای IGRA، خون می‌گیرد و نمونه را به آزمایشگاه می فرستد. آزمایش‌های بیشتر برای تعیین اینکه آیا عفونت فعال است یا ریه‌های شما عفونی شده است عبارتند از:

• آزمایشات آزمایشگاهی بر روی خلط و مایع ریه.
• اشعه ایکس قفسه سینه.
• اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT).

چگونه بفهمم که باید آزمایش سل بدهم؟

اگر هر  یک از موارد زیر شامل شما می‌شود، بهتر است آزمایش سل بدهید:

•  در محیط‌هایی  هستید که خطر ابتلا به آن بالا است، مانند زندان‌ها، آسایشگاه‌ها، مراکز پرستاری ماهر، پناهگاه‌ها و غیره.
• در یک آزمایشگاه مایکوباکتریولوژی کار می‌کنید.
•  با فردی که بیماری سل دارد یا مشکوک به بیماری سل است در تماس بوده‌اید.
• مقاومت بدن در برابر بیماری به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن شما کم است.
• فکر می‌کنید ممکن است قبلاً بیماری سل داشته باشید و علائم سل را در خود مشاهده کرده‌اید.
•  اهل منطقه‌ای هستید یا در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که بیماری سل در آن شایع است، مانند آمریکای لاتین، کارائیب، آفریقا، آسیا، اروپای شرقی و روسیه.

در این شرایط پزشک شما آزمایش را توصیه می‌کند. سایر افرادی که در معرض خطر ابتلا به سل هستند عبارتند از:

• افرادی که سیستم ایمنی نابالغ یا ضعیف دارند، مانند نوزادان و کودکان.
• افراد مبتلا به بیماری کلیوی، دیابت یا سایر بیماری‌های مزمن (طولانی مدت).
• افرادی که پیوند عضو دریافت کرده‌اند.
• افرادی که تحت شیمی درمانی برای سرطان یا انواع دیگر درمان‌های اختلالات سیستم ایمنی هستند.

سل چگونه درمان می‌شود؟

درمان کلیدی بیماری سل استفاده از دارو است. عفونت و بیماری سل با این داروها درمان می‌شود:

• ایزونیازید (Hyzyd®).
• ریفامپین (Rifadin®).
• اتامبوتول (Myambutol®).
• پیرازینامید (Zinamide®).
• ریفاپنتین (Priftin®).

شما باید تمام داروهایی را که پزشک تجویز می‌کند مصرف کنید، در غیر این صورت همه باکتری‌ها از بین نمی‌روند. 

برخی از اشکال سل به داروها مقاوم شده‌اند. بسیار مهم و محتمل است که پزشک متخصص از بیش از یک دارو برای درمان سل استفاده کند. بسیار مهم است که تمام نسخه خود را تمام کنید.

بیشتر مطالعه کنید: آیا بیماری سل کشنده است؟

عوارض جانبی درمان

برخی از افراد دارای عوارض جانبی از داروهای مورد استفاده برای درمان سل هستند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بثورات پوستی و سایر واکنش ها.
• حالت تهوع و ناراحتی معده.
• خارش پوست.
• زردی پوست یا چشم (یرقان).
• ادرار تیره.

در مورد هر گونه عوارض جانبی با پزشک خود صحبت کنید زیرا برخی ممکن است به این معنی باشد که شما در حال تجربه آسیب کبدی هستید.

چه مدت پس از شروع درمان سل فعال احساس بهتری دارم؟

احتمالا هفته‌ها طول می‌کشد تا انرژی بیشتری داشته باشید و روزهای کمتری با علائم داشته باشید. با این حال، تکمیل درمان بیشتر از آن زمان نیاز دارد. شما باید حداقل شش تا نه ماه داروهای خود را مصرف کنید.

 جلوگیری از شیوع سل 

معمولاً قبل از آلوده شدن باید برای مدت طولانی با فرد مبتلا به سل فعال در تماس باشید. پیروی از دستورالعمل‌های پیشگیری از عفونت مانند:

• شستن کامل و مکرر دست‌ها
• سرفه کردن در آرنج یا پوشاندن دهان هنگام سرفه
• اجتناب از تماس نزدیک با افراد دیگر
• تمام داروهای خود را به درستی مصرف کنید.
• تا زمانی که توسط پزشک خود معاینه نشده‌اید، به محل کار یا مدرسه برنگردید.
• در بیمارستان، مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از شیوع سل، داشتن تهویه مناسب و استفاده از انواع صحیح تجهیزات حفاظت فردی است.

آیا واکسنی برای پیشگیری از سل وجود دارد؟

برخی کشورها از واکسن سل به نام باسیلوس کالمت گورین (BCG) استفاده می‌کنند. این واکسن بیشتر به کودکان در کشورهایی با نرخ بالای سل برای جلوگیری از مننژیت و نوع جدی سل به نام سل میلیاری داده می‌شود. 

چشم انداز (پیش آگهی) برای فرد مبتلا به سل چیست؟

در صورتی که به سل مبتلا هستید و تحت درمان هستید، اگر دستورالعمل‌ها را دنبال کرده باشید و داروهای خود را تا زمانی که باید و به روشی که به شما گفته شده است مصرف کرده باشید، چشم‌انداز شما خوب است. نگران عوارض این بیماری نباشید چرا که به خوبی با رعایت نکاتی که پزشک معالج عنوان می‌کتد، قابل کنترل و درمان است.

چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کنم؟

اگر در معرض سل قرار گرفته اید، باید فوراً باید با پزشک خود صحبت کنید. آنها می‌توانند به شما در تصمیم‌گیری در مورد آزمایش کمک کنند. اگر علائمی از بیماری در شما ایجاد شده باشد که می تواند به معنای مسری بودن شما باشد، این تصمیم مهم‌تر است. به یاد داشته باشید، حتی اگر سل قابل درمان باشد، در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد.

حرف آخر

سل عفونتی است که از طریق هوا پخش می‌شود. با وجود اینکه قابل درمان است، هنوز هم مسئول بسیاری از مرگ و میرها در سراسر جهان است. اگر فکر می‌کنید در معرض قرار گرفته‌اید یا علائم سل را دارید، مطمئن شوید که با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین، اگر برای سل درمان می‌شوید، حتماً دستورالعمل‌ها را دنبال کنید. اگر سوالی دارید از پزشک خود بپرسید.