آیا بیماری سل کشنده است؟

سل که از نظر پزشکی به عنوان (TB) شناخته می‌شود، یک بیماری مسری ریوی است که توسط باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد می‌شود و از طریق هوا از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد. پیشگیری و درمان این بیماری با واکسن سل انجام می شود.

چه چیزی باعث سل می‌شود؟

سل توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که از طریق قطرات میکروسکوپی منتشر شده در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. این انتقال زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مبتلا به شکل فعال سل که هنوز درمان سل را شروع نکرده است، بخندد، عطسه کند، صحبت کند، سرفه کند، آواز بخواند یا تف کند. کافی است فرد تنها تعداد کمی از این میکروب‌های آزاد شده را استنشاق کند تا آلوده شود. اگرچه سل، مسری است، اما بیماری نیست که به راحتی گسترش یابد. حدود یک چهارم جمعیت جهان به سل نهفته مبتلا هستند. این بدان معنی است که افراد مبتلا به باکتری سل هستند، اما به طور فعال به این بیماری مبتلا نمی‌شوند و قادر به انتقال بیماری به دیگران نیستند.

علائم بیماری سل چیست؟

اگرچه بدن انسان حاوی باکتری‌هایی است که باعث سل می‌شوند، اما سیستم ایمنی اغلب می‌تواند به طور فعال از بیماری جلوگیری کند. در سل نهفته، فرد دارای عفونت ناشی از یک باکتری سل است. باکتری در حالت غیرفعال در بدن باقی می‌ماند و علائمی ایجاد نمی‌کند. سل نهفته، یعنی عفونت سل، مسری نیست، اما با گذشت زمان، می‌تواند از سل نهفته به بیماری سل فعال تبدیل شود؛ بنابراین، درمان برای افراد مبتلا به سل نهفته در جهت کنترل گسترش سل اهمیت زیادی دارد.

بر اساس برآوردهای به دست آمده از تحقیقات، تقریباً ۲ میلیارد نفر در جهان به بیماری سل نهفته مبتلا هستند. سل نهفته هیچ علامت آشکاری ندارد که بتوان آن را به راحتی درک کرد. در مورد سل فعال، باکتری سل، فعال است. افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند بیماری را به اطرافیان خود منتقل کنند. سل می‌تواند در عرض چند هفته یا چند سال پس از آلوده شدن به باکتری سل رخ دهد.

آیا بیماری سل کشنده است؟

بدون درمان، سل می‌تواند کشنده باشد. سل فعال و درمان نشده معمولاً ریه‌ها را درگیر می‌کند، اما اگر وارد جریان خون شود، می‌تواند به صورت داخل وریدی به سایر اندام‌های بدن مانند کلیه‌ها، ستون فقرات و مغز سرایت کند. بسته به اندام عفونی، علائم و نشانه‌های مختلفی ممکن است رخ دهد. سل ستون فقرات می‌تواند باعث کمردرد و سفتی شود. آرتریت سلی معمولاً باسن و زانو را درگیر می‌کند و باعث آسیب دیدن مفاصل می‌شود. باکتری سل که به مغز می‌رسد می‌تواند باعث مننژیت یا تورم غشای پوشاننده مغز شود. این امر می‌تواند باعث سردرد مداوم طولانی مدت شده و توانایی‌های ذهنی را تغییر دهد.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سل هستند؟

یک سیستم ایمنی سالم با باکتری‌های سل مبارزه می‌کند، اما اگر مقاومت ایمنی فرد کم باشد، بدن نمی‌تواند دفاع موثری ایجاد کند. بعضی از علل می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند، از جمله بیماری، شرایط زندگی و داروهایی که برای درمان سایر مشکلات پزشکی استفاده می‌شوند. برخی از این موارد عبارت‌اند از: HIV/AIDS، دیابت، بیماری شدید کلیوی، انواع خاصی از سرطان، درمان‌های سرطان که شامل شیمی درمانی، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای جلوگیری از رد پیوند می باشد، انواع خاصی از داروهای مورد استفاده برای درمان آرتریت روماتوئید، آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و پسوریازیس، سوء تغذیه، و مواد مخدر.

مصرف بیش از حد الکل و تنباکو خطر ابتلا به سل و مرگ ناشی از عوارض آن را به شدت افزایش می‌دهد، زیرا باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود. سفر یا زندگی در مناطق خاصی که سل شایع است، خطر ابتلا به سل را افزایش می‌دهد، مانند: آفریقا، آسیا، اروپای شرقی، جزایر کارائیب، آمریکای جنوبی و روسیه.

چگونه از شیوع بیماری سل جلوگیری کنیم؟

در کشورهایی که سل شایع‌تر است، نوزادان معمولاً با واکسن باسیل Calmette-Guerin (BCG) یعنی واکسن سل، واکسینه می‌شوند، این واکسن می‌تواند می‌تواند از ابتلای شدید به سل در کودکان جلوگیری کند. انجام واکسیناسیون BCG، دو ماه پس از تولد، یعنی در ماه سوم توصیه می‌شود.

استفاده از واکسن BCG تنها یک بار در طول زندگی برای افراد در نظر گرفته شده است. اگر نوزادان بالای ۳ ماهگی باشند، آزمایش پوستی توبرکولین، یعنی آزمایش PPD انجام می‌شود و نتیجه قبل از تزریق واکسن سل ارزیابی می‌شود. به کودکانی که با BCG واکسینه شده‌اند، دوباره همان واکسن داده نمی‌شود. واکسن BCG بعد از ۶ سالگی در کودکانی که با این واکسن واکسینه نشده‌اند، توصیه نمی‌شود، زیرا با افزایش سن واکسن اثر خود را از دست می‌دهد.

اگر آزمایش فردی برای عفونت سل نهفته، مثبت باشد، پزشک ممکن است استفاده از دارو را برای کاهش خطر ابتلا به سل فعال توصیه کند. فقط سل مسری است که فعال است و ریه‌ها را درگیر می‌کند. بنابراین اگر از فعال شدن سل نهفته جلوگیری شود، بیماری به دیگران منتقل نمی‌شود. در مورد بیماری سل فعال، مسری بودن بیماری طی چند هفته پس از شروع مصرف داروهای سل برطرف می‌شود. افراد می‌توانند چند اقدام احتیاطی ساده برای جلوگیری از بیمار شدن خانواده و دوستان خود انجام دهند.

اولین اقدامی که باید برای جلوگیری از شیوع سل انجام شود، در خانه ماندن است. در دوره‌ای که پزشک توصیه می‌کند، نباید با دیگران در محل کار یا مدرسه خیلی صحبت کرد و با دیگر افراد در یک اتاق خوابید. اتاق‌ها باید تهویه شوند. میکروب‌های سل نمی‌توانند به خودی خود حرکت کنند، بنابراین در فضاهای محدود کوچک که هوا زیاد حرکت نمی‌کند، راحت‌تر منتقل می‌شوند.