برونشیت در کودکان
احتمالا کودکان زیادی را دیده‌اید که در فصل سرد سال شروع به سرفه مکرر می‌کنند و یا بعد از آبتنی در فصول گرما به راحتی سرما می‌خورند و سرفه مداوم دارند. چنین وضعیتی، برونشیت کودکان نامیده می‌شود. برونشیت یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که در کودکان تشخیص داده می‌شود. اوج برونشیت با علت ویروسی در دوره پاییز و زمستان است. اما برونشیت آلرژیک در کودک به فصل بستگی ندارد و ممکن است در هر زمانی از سال اتفاق بیفتد. لازم است آسیب‌شناسی به طور صحیح و کامل درمان شود تا عوارض جدی ایجاد نشود. علائم برونشیت در کودکان این است که اغلب خلط رنگی تولید می‌کنند و از سرفه شکایت دارند.
بیشتر مطالعه کنید : برونشیت چیست و چگونه درمان می‌شود؟
انواع برونشیت در کودکان
برونشیت به دو دسته برونشیت حاد و برونشیت مزمن تقسیم می‌شود:
- برونشیت حاد اغلب پس از سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های ریوی ایجاد می‌شود و شایع‌تر است.
- برونشیت مزمن از طرف دیگر، یک بیماری بسیار جدی است و آسیب یا التهاب مداوم لوله‌های برونش است. معمولاً در بزرگسالان رخ می‌دهد و با سیگار کشیدن مرتبط است. برونشیت مزمنیک، بیماری مزمن انسدادی ریه است.
برونشیت حاد معمولاً در عرض یک هفته برطرف می‌شود. با این حال، اگر برونشیت حاد به طور مکرر عود کند، ممکن است برونشیت مزمن ایجاد شود. علاوه بر این، باید بررسی شود که آیا بیماری زمینه‌ای مانند آسم وجود دارد یا خیر؛ زیرا علت برونشیت مزمن می‌تواند بسیار متفاوت باشد. اگرچه برونشیت مزمن در بزرگسالان اغلب به دلیل سیگار کشیدن ایجاد می‌شود، اما در کودکان می‌تواند علل بسیار متفاوتی داشته باشد و نیاز به بررسی دقیق دارد.
ویژگی‌های دوره بیماری در کودکان
برونشیت به دلیل ویژگی‌های آناتومیکی سیستم تنفسی در کودکان و ویژگی‌های مربوط به سن دستگاه تنفسی، نشانگر‌های دوره خاص خود را دارد. برونش‌های کوچک در کودکان بسیار باریک هستند و به دلیل ضعف عضلات عضلانی، ترشحات انباشته شده را بسیار بدتر از بزرگسالان پاک می‌کنند. به همین دلیل است که برونشیت انسدادی مکرر در دوران کودکی حرف اول را می‌زند. این بیماری نه تنها دردناک‌تر و شدیدتر، بلکه برای مدت طولانی نیز ادامه می‌یابد، زیرا بدن حتی با سرفه شدید نمی‌تواند از خلط خلاص شود. برونشیت در نوزادان به ویژه دشوار است.
دوره شدید برونشیت در کودک نیز به این دلیل است که سیستم برونش ریوی کودک به طور فعال در حال توسعه است، بنابراین، با التهاب برونش‌ها، تهویه ریه‌ها مختل می‌شود و کمبود اکسیژن رخ می‌دهد. این نه تنها عملکرد ریه‌ها را بدتر می‌کند، بلکه به طور کلی بر بدن تأثیر می‌گذارد. فعالیت مغز کدر می‌شود، پوست رنگ پریده می‌شود و کودکان ضعیف و بی‌حال می‌شوند. در صورت عدم درمان، خطر ابتلا به بیماری‌های التهابی، مانند ذات‌الریه بیشتر می‌شود. با تصفیه ناکافی از ترشحات، عفونت باکتریایی اضافه می‌شود که باعث ایجاد پنومونی حاد می‌شود.
علل برونشیت در کودکان
برونشیت در کودک به دلیل انتقال یک بیماری عفونی ظاهر می‌شود. آنفولانزا، عفونت آدنوویروس، عفونت سنسیشیال تنفسی، پاراآنفلوآنزا، عفونت رینوویروس معمولاً منجر به این بیماری می‌شود. اما نفوذ عوامل بیماری‌زا به بدن نیز می‌تواند آسیب‌شناسی را تحریک کند. برخی از عوامل بیماری زا عبارت‌اند از :
- باکتری‌ها؛ پنوموکوک، استرپتوکوک، اشریشیا و سودوموناس آئروژینوزا
- قارچ؛ کاندیدا، آسپرژیلوس
- پاتوژن‌های داخل سلولی؛ سیتومگالوویروس، مایکوپلاسما، کلامیدیا
اغلب برونشیت در کودک در پس زمینه سیاه سرفه، سرخک یا دیفتری رخ می‌دهد و همچنین یک علت آلرژیک وجود دارد، یعنی علت ایجاد بیماری، نفوذ یک آلرژن به بدن است. گرد و غبار، دود تنباکو، گرده گیاهان، مواد شیمیایی خانگی محرک می‌شوند.
علائم برونشیت
برونشیت در کودک بسته به شکل بیماری علائم متفاوتی دارد. با یک نوع عفونی، علائم معمول مسمومیت افزایش می‌یابد و خود فرآیند پاتولوژیک اغلب با SARS شروع می‌شود. برونشیت واقعی در کودک در روز ۳-۴ خود را نشان می‌دهد، زمانی که او در تنفس دچار مشکل می‌شود و تقریباً پس از همان زمان، اگر آسیب‌شناسی طبق نوع غیرانسدادی پیش رود، خلط از گلوی او خارج می‌شود.
برونشیت انسدادی معمولاً بیشتر طول می‌کشد و با سرفه خشک، خس خس و سوت همراه است. کودکان از درد پشت جناغ، شکایت دارند. وضعیت عمومی در روز‌های اول ضعیف است، درجه حرارت به ۳۸-۳۹ درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد، کودکان زیاد می‌خوابند، از خوردن امتناع می‌کنند، اما خواب با حملات سرفه آمیخته است.
علائم برونشیت آلرژیک در کودک ویژگی‌های خاص خود را دارد. چنین بیماری در پس زمینه نفوذ یک آلرژن رخ می‌دهد و نه یک میکروارگانیسم بیماری‌زا؛ بنابراین هیچ علامت معمولی مسمومیت وجود ندارد. نشانگر اصلی برونشیت آلرژیک در کودک، بدتر شدن آن تنها در حضور یک محرک است. دمای بدن افزایش نمی‌یابد، سرفه معمولاً خشک است و خلط ایجاد نمی‌شود. اما با برونشیت آلرژیک، علائم دیگری را می‌توان اضافه کرد، به عنوان مثال: رینیت و ملتحمه با منشأء آلرژیک.
برونشیت سمی در کودک بیشتر شبیه آلرژی است، اما در اینجا دوره آسیب‌شناسی طولانی می‌شود؛ زیرا در بیشتر موارد، سم برای مدت طولانی با کودک در تماس است. شما می‌توانید برونشیت سمی را با سرفه خشک، خس خس سینه در هنگام دم و بازدم، دمای زیر تب بدن، کمبود اکسیژن در خون و رنگ پریدگی پوست تعیین کنید.
تشخیص برونشیت در کودکان
برونشیت در کودک می‌تواند در حین سمع ایجاد شود، زمانی که پزشک اطفال صدا‌های مشخصه را می‌شنود، برای تعیین پاتوژن و ارزیابی شدت آسیب‌شناسی، آزمایشاتی را تجویز می‌کند. برخی از این آزمایش‌ها، عبارت‌اند از :
- آزمایش خون
- رادیوگرافی (اشعه ایکس ریه)
- آزمایش خلط
- تست عملکرد ریه
آزمایش خون: با تحلیل آزمایش خون، می‌توان اطلاعاتی درباره عوامل التهابی و عفونی در بدن کودک کسب کرد. به طور خاص در صورت برونشیت، ممکن است سطح بالایی از سلول‌های التهابی مانند ایزوفیل (eosinophil) در خون دیده شود. این ممکن است نشان‌دهنده وجود التهاب در مجاری هوایی و وجود برونشیت باشد.
اشعه ایکس ریه: اگر یافته‌های شنیداری ریه حاکی از ذات‌الریه یا بیماری مهم دیگری باشد، رادیوگرافی ریه به پزشک در مورد وضعیت ریه‌ها کمک می‌کند. در صورتی که کودک شما در محیط سیگار باشد، اشعه ایکس مهم است.
آزمایش خلط: خلط مخاطی از ریه‌ها است. اگر پزشک مشکوک به خلط باشد، کشت خلط با سرفه انجام می‌شود. کشت خلط از نظر نیاز آنتی بیوتیکی قابل انجام است. آزمایش خلط همچنین می‌تواند برای علائم آلرژی، انجام شود.
تست عملکرد ریه: آزمایشی است که با دمیدن در دستگاهی به نام اسپیرومتری انجام می‌شود. برای کودکان بزرگ‌تر از ۵-۶ سال قابل انجام است. این آزمایشات، میزان هوایی را که می‌توان در یک ثانیه از ریه‌ها خارج کرد و عملکرد ریه را اندازه‌گیری می‌کند. اطلاعات مهمی در تشخیص آسم و آمفیزم ارائه می‌دهد.
درمان برونشیت
درمان برونشیت در یک کودک منحصراً به نسخه‌های پزشکی نیاز دارد. شما نباید درمان را به تنهایی انجام دهید. در بیشتر موارد، آن‌ها به بهبودی کمک نمی‌کنند، بلکه تنها بهبودی را به تأخیر میندازند و منجر به عوارض باکتریایی می‌شوند. در صورت بروز سرفه یا خس خس سینه، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
از آنجایی که در بیشتر موارد، ویروس‌ها هستند که بیماری را تحریک می‌کنند، درمان ضد ویروسی تجویز می‌شود و آنتی بیوتیک‌ها فقط در صورت ظاهر شدن کانون‌های التهابی و پیوستن عفونت باکتریایی تجویز می‌شوند.
علاوه بر دارو‌هایی که پزشک برای درمان برونشیت در کودک تجویز می‌کند، لازم است:
- اطمینان از نوشیدن کافی مایعات
- در دمای بالا به کودک، داروی ضد تب بدهید.
- هوای اتاق را مرطوب کنید، آن را تمیز نگه دارید.
- مواد غذایی آسان هضم با یوتامین بالا بپزید.
- به هیچ وجه نباید استنشاق بخار، کمپرس‌های گرم‌کننده مختلف، پماد‌ها و حمام‌های داغ پا انجام دهید( همه این‌ها، گردش خون را فعال می‌کند و با برونشیت باکتریایی، فقط روند بیماری را تشدید می‌کند.).
هنگامی که کودک پس از برونشیت ویروسی بهتر شد و دوره حاد آن سپری شد، پس از پوشیدن لباس گرم با او برای قدم زدن در هوای تازه بیرون بروید. هجوم اکسیژن در طول درمان ضروری است و در هیپوکسی، زمانی که ریه‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرند، بسیار مهم است. درمان برونشیت حاد در کودکان به طور متوسط ۱۰-۱۴ روز طول می‌کشد تا بهبودی کامل شود.
پزشکان برای کودکان، دارو‌های موکولیتیک تجویز می‌کنند که به دفع بهتر خلط کمک می‌کند. دوره‌های موکولیتیک کوتاه هستند، اما کاملاً مؤثر هستند، این دارو‌ها به فعال کردن خلط، مقاومت در برابر رکود خلط در برونش‌ها کمک می‌کنند. استنشاق فقط طبق دستور پزشک مجاز است.
شربت‌های سرفه: شربت‌های سرفه توصیه نمی‌شود؛ زیرا از خروج خلط انباشته شده در ریه‌ها جلوگیری می‌کند. سرفه برای رفع خلط مفید است. با این حال اگر سرفه، خواب شما را در شب مختل می‌کند، می‌توان شربت‌های سرفه را برای مدت کوتاهی مصرف کرد.
سایر دارو‌ها: اگر مشکلاتی مانند آلرژی، آسم یا رفلاکس دارید، پزشک ممکن است دارو‌هایی را برای این مشکلات تجویز کند.
عوارض و عواقب
خطرناک‌ترین عوارض برونشیت حاد پنومونی، نارسایی تنفسی و آسم برونش است. همچنین در صورت عدم درمان کامل می‌تواند عود کند و اگر درمان به موقع شروع نشود، شکل غیر انسدادی بیماری می‌تواند به عود انسداد مزمن تبدیل شود. برونشیت انسدادی حاد با درمان نادرست یا درمان ناقص تهدید می‌کند که به یک بیماری مزمن سرایت کند.
جلوگیری
پیشگیری از برونشیت در وهله اول، پیشگیری از عفونت‌های ویروسی و درمان به موقع سرماخوردگی است. برای انجام این کار، کودک را از دوران کودکی معتدل کنید، او را مطابق با آب و هوا بپوشانید، تغذیه غنی شده مناسب ارائه دهید، از عوامل آلرژیک دوری کنید، خانه را تمیز نگه دارید و قوانین بهداشتی را رعایت کنید.
در دوره پاییز و زمستان از تجمع افراد زیاد خودداری کنید، با افراد بیمار احتمالی تماس نگیرید. واکسن آنفولانزا بزنید و فرزندان خود را طبق برنامه واکسیناسیون توصیه شده توسط وزارت واکسینه کنید.
زمان نوبت دهی از متخصص آلرژی و بیماری‌های قفسه سینه کودکان
به طور کلی، پزشکان اطفال یا پزشکان خانواده در یک حمله برونشیت، بیماران خود را به متخصص آلرژی و بیماری‌های قفسه سینه کودکان ارجاع نمی‌دهند. با این حال، در حملات مکرر برونشیت، بیماران خود را به متخصصان آلرژی اطفال و بیماری‌های قفسه سینه ارجاع می‌دهند تا علل زمینه‌ای آسم و سایر علل برونشیت را بررسی کنند.
قبل از گرفتن وقت ملاقات با متخصص آلرژی و بیماری‌های قفسه سینه کودکان، می‌توانید به سؤالات لیست زیر پاسخ دهید.
- آیا فرزند شما اخیراً آنفولانزا یا سرماخوردگی داشته است؟
- آیا تا به حال به ذات‌الریه مبتلا شده‌اید؟
- آیا فرزند شما تا به حال مشکل سلامتی عمده‌ای داشته است؟
- آیا فرزند شما در معرض تماسی قرار گرفته است که ریه‌ها را تحریک می‌کند؟
- اگر قبلاً توسط پزشک معاینه شده‌اید، فراموش نکنید که آزمایش‌ها و عکس‌های اشعه ایکس را در صورت وجود، هنگام مراجعه در نوبت خود به همراه داشته باشید.
- در صورت مصرف دارو، همراه داشتن دارو‌ها و وجود وسایلی مانند مخزن برای مصرف دارو ضروری است تا پزشک نحوه مصرف دارو‌ها را ببیند.
سؤالات احتمالی که پزشک در مورد این بیماری از شما خواهد پرسید:
- این شکایات از چه زمانی شروع شد؟
- آیا این شکایات دائمی هستند یا گاه به گاه؟
- آیا تا به حال دچار حمله برونشیت شده‌اید که بیش از ۳ هفته طول بکشد؟
- آیا شکایت شما بر خواب و موفقیت تحصیلی شما تأثیر می‌گذارد؟
- آیا از داروی استنشاقی به صورت اسپری استفاده می‌کنید؟
- آیا ورزش می‌کنید؟ آیا هنگام ورزش مشکل دارید؟ آیا تنگی نفس دارید؟
- آیا واکسن آنفولانزای سالانه وجود دارد؟
- آیا شما علیه ذات‌الریه واکسینه شده‌اید؟ اگر انجام شد چه زمانی انجام شد؟
شیوه زندگی و وسایل خانگی برای برونشیت در کودکان
اقدامات زیر می‌تواند کودک شما را راحت کند.
استفاده از مرطوب‌کننده‌ها: استفاده از دستگاه‌های مرطوب‌کننده برای کودکان توصیه نمی‌شود؛ زیرا آسم یک بیماری شایع در کودکان است و ایجاد بخار به دلیل اینکه باعث تکثیر کنه‌های گرد و غبار خانگی می‌شود، توصیه نمی‌شود.
استفاده از ماسک: اگر هوای بیرون خیلی سرد است یا هوا آلوده است، استفاده از ماسک هنگام بیرون رفتن مفید است.
پیشگیری از استعمال دخانیات: سیگار کشیدن در داخل اتاق، بالکن و آشپزخانه ممنوع است. بو‌هایی که در آن نفوذ می‌کند روی کودک تأثیر می‌گذارد. اگر فرزندانمان را دوست داریم باید برای آن‌ها فداکاری کنیم. وقتی به خانه می‌آیید، ابتدا باید دوش بگیرید و لباس‌هایتان را عوض کنید. دندان‌ها را باید مسواک زد. پس از خلاص شدن از شر بوی سیگار به این روش، باید کودکان را در آغوش بگیریم.
واکسن آنفولانزا: توصیه می‌شود کودکانی که به مهدکودک می‌روند، کودکان مبتلا به آسم و کودکان مبتلا به برونشیت مکرر، سالی یک‌بار در ماه‌های شهریور یا مهر، واکسن آنفولانزا را دریافت کنند.
واکسن ذات‌الریه: اگر مبتلا به آسم یا برونشیت مزمن هستید، بهتر است واکسن ذات‌الریه نیز دریافت کنید.
شستن دست‌ها: شستن مرتب دست‌ها باعث کاهش انتقال آنفولانزا و عفونت‌های باکتریایی می‌شود.
