سلامت تنفسی عنصر کلیدی در کیفیت زندگی افراد است. در شرایط خاص پزشکی، همچون بیماری‌های تنفسی یا پس از عمل‌های جراحی، ممکن است نیاز به حذف ترشحات از راه‌های هوایی از طریق فرایندی به نام ساکشن ریه باشد. این مقاله به شما کمک می‌کند تا با مفهوم ساکشن ریه، کاربردهای آن، مزایا و ریسک‌های مرتبط و چگونگی عملکرد این فرآیند پزشکی آشنا شوید. 

ساکشن ریه چیست؟ 

ساکشن ریه، یک روش پزشکی مهم است که برای خارج ساختن ترشحات اضافی از راه‌های هوایی بیماران به کار می‌رود. این روش بخشی از مراقبت‌های تنفسی است و مخصوصاً در مواردی که ترشحات به دلیل بیماری‌هایی مانند بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) یا پس از عمل جراحی تجمع می‌یابند، کاربرد دارد. این روش با استفاده از دستگاه‌هایی مخصوص، ترشحات اضافی را از راه‌های هوایی بیمار حذف می‌کند تا تنفس را آسان‌تر کند. 

انواع ساکشن ریه

مدل‌های مختلف ساکشن ریه عبارت‌اند از: 

• ساکشن دستی: این روش معمولاً برای کاربردهای فوریتی یا در شرایطی که دسترسی به برق ممکن نیست، به کار می‌رود. 
• ساکشن الکتریکی: در روش الکتریکی، از دستگاه‌های ساکشن الکتریکی که به طور گسترده در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی وجود دارند، استفاده می‌شود. 
• ساکشن پرتابل: این دستگاه‌ها برای استفاده در منزل یا برای بیمارانی که نیاز به مراقبت‌های متحرک دارند، طراحی شده‌اند. 

انواع دستگاه ساکشن عبارت‌اند از: 

• دستگاه ساکشن مدل VacuAide
• دستگاه ساکشن مدل DeVilbiss
• دستگاه ساکشن مدل Aspirators
• دستگاه‌های ساکشن پزشکی و پرتابل مدل Laerdal

کاربردهای ساکشن ریه

کاربردهای ساکشن ریه متعدد هستند و شامل موارد زیر می‌شوند: 

• بهبود تنفس در بیمارانی که به دلیل بیماری‌های تنفسی قادر به خلط‌زدایی نیستند
• پاک‌سازی راه هوایی پیش یا پس از جراحی‌ها
• پیشگیری از عفونت‌های ریوی به دنبال تجمع ترشحات
• مزایای ساکشن ریه
• مزایای استفاده از ساکشن ریه عبارت‌اند از: 
• کاهش خطر پنومونی و دیگر عفونت‌های ریوی
• بهبود عملکرد تنفسی
• کمک به برداشت سریع ترشحات پس از جراحی‌های تنفسی
• افزایش راحتی و کیفیت زندگی بیمار

فواید

مزایای انجام ساکشن برای خارج کردن ترشحات و خلط عبارت‌اند از :

• جلوگیری از عفونت‌های تنفسی: تجمع ترشحات در راه‌های هوایی می‌تواند زمینه‌ساز رشد باکتری‌ها و عفونت‌های تنفسی شود. ساکشن ریه می‌تواند این ترشحات را حذف کرده و خطر بروز پنومونی و دیگر عفونت‌های جدی را کاهش دهد. 
• تسهیل تنفس: در بیمارانی که به دلیل بیماری‌های تنفسی یا بعد از بیهوشی و جراحی قادر به خلط‌زدایی نیستند، ساکشن ریه به حفظ راه‌های هوایی باز و کمک به تنفس طبیعی کمک می‌کند. 
• پیشگیری از مشکلات تنفسی در بیماران بستری: بیماران بستری، به‌ویژه آن‌هایی که برای مدت طولانی در بیمارستان هستند، ممکن است دچار تجمع ترشحات در راه‌های هوایی شوند که ساکشن می‌تواند این خطر را کاهش دهد. 
• بهبود کیفیت زندگی بیماران: ساکشن ریه می‌تواند راحتی تنفسی را برای بیماران تحت مراقبت‌های پزشکی بهبود بخشد و به بهبود کلی کیفیت زندگی آن‌ها منجر شود. 
• کمک به فرآیند بهبودی پس از جراحی: بیمارانی که تحت عمل‌های جراحی قفسه سینه یا شکم قرار می‌گیرند، ممکن است نیاز به ساکشن ریه برای از بین بردن ترشحات و کمک به بهبود سریع‌تر داشته باشند. 
• کاهش خطر ریسک آسپیراسیون: آسپیراسیون ترشحات به داخل ریه‌ها می‌تواند سبب مشکلات اضافی شود. ساکشن کردن به موقع این ترشحات خطر آسپیراسیون و عوارض جانبی جدی آن را کاهش می‌دهد.

عوارض احتمالی ساکشن ریه

با اینکه ساکشن ریه اغلب امن است، ممکن است به ندرت با عوارضی همراه باشد، این عوارض عبارت‌اند از: 

• آسیب به مسیرهای هوایی
• خونریزی
• تجمع هوا در بافت‌های نرم

روش انجام ساکشن ریه

برای اجرای ساکشن ریه مراحلی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم: 

• فرد به پشت می‌خوابد و یک کانول ساکشن وارد بینی یا دهان می‌شود
• دستگاه ساکشن فعال می‌گردد و ترشحات به آرامی خارج شده و دور ریخته می‌شوند
• پس از اتمام ساکشن، دستگاه‌ها ضدعفونی و تمیز می‌گردند

اقدامات قبل از انجام ساکشن ریه

انجام ساکشن ریه نیاز به اقدامات و مراقبت‌های قبلی دارد تا اطمینان حاصل شود که فرآیند به صورت ایمن و موثر انجام پذیرد. در زیر به مراحل و اقدامات مهمی که باید قبل از شروع ساکشن ریه انجام شود، اشاره می‌کنیم: 

• بررسی پرونده پزشکی بیمار برای شناسایی دلیل نیاز به ساکشن و هرگونه عوارض جانبی مرتبط. 
• ارزیابی میزان اکسیژن خون و تنفس بیمار؛ در صورت نیاز، انجام اکسیژن‌درمانی. 
• توضیح فرآیند و چگونگی انجام آن به بیمار و اطمینان از درک او به منظور کاهش اضطراب و همکاری بیمار. 
• بررسی دستگاه ساکشن برای اطمینان از سالم بودن و تنظیم صحیح میزان فشار. 
• آماده‌سازی کاتتر ساکشن و تجهیزات مرتبط دیگر. 
• مطمئن شدن از استریل بودن کاتتر و استفاده از دستکش‌های استریل برای جلوگیری از انتقال عفونت. 
• در برخی از بیماران، ممکن است قبل از شروع ساکشن، نیاز به تحریک سرفه برای خلط‌زدایی بیشتر باشد. 
• اطمینان از آمادگی آمبولانس یا پرسنل درمانی در اتاق در صورت بروز مسائل اورژانسی. 
• شست‌وشو و ضدعفونی دست‌ها و استفاده از لباس‌های محافظ به منظور پیشگیری از انتقال عفونت. 
• قرار دادن بیمار در موقعیتی راحت و مناسب که دسترسی به راه‌های هوایی را آسان‌تر کرده و امکان تجمع ترشحات را کاهش دهد. 
• اطمینان از آرامش و راحتی بیمار، چرا که ساکشن می‌تواند تجربه‌ای ناراحت کننده باشد. 
• اطمینان از دسترسی به اکسیژن و مانیتورهای لازم برای نظارت بر وضعیت تنفسی بیمار در طول فرآیند. 

اقدامات پس از انجام ساکشن ریه

بعد از انجام فرآیند ساکشن، اقدامات دقیقی وجود دارد که باید برای حفظ سلامت بیمار و کارآمدی تجهیزات دنبال شوند. این اقدامات شامل مراحل مهمی است که در ادامه آورده شده‌اند: 

• نظارت بر وضعیت تنفسی بیمار پس از ساکشن، از جمله رصد کردن میزان اکسیژن خون و تنفس برای اطمینان از عدم بروز هرگونه عوارض تنفسی
• رسیدگی به هر گونه تحریک یا ناراحتی که در نتیجه فرآیند ساکشن ممکن است ایجاد شده باشد
• تعیین میزان بهبود تنفس بیمار و کاهش صداهای غیر طبیعی تنفسی پس از ساکشن
• بررسی میزان و بافت خلط‌های خارج‌شده توسط ساکشن برای تشخیص موفقیت‌آمیز بودن روش و نیاز به تکرار
• پس از هر بار استفاده، تجهیزات ساکشن بایستی تمیز و ضدعفونی شوند تا از انتقال بیماری‌ها جلوگیری شود
• کاتترها و فیلترهای یک‌بار مصرف باید پس از هر استفاده دور انداخته شوند و تعویض با کاتترها و فیلترهای جدید انجام گیرد
• یادداشت جزئیات مربوط به جلسه ساکشن، از جمله زمان انجام، میزان و نوع خلط‌های خارج‌شده، و هرگونه واکنش بیمار، در پرونده بیمار
• ارزیابی علائم حیاتی مانند: نبض، تنفس، فشار خون و رنگ پوست، برای تشخیص زودهنگام هرگونه واکنش نامطلوب
• اطمینان از راحتی و آرامش بیمار پس از ساکشن و ارائه کمک‌های روانی در صورت لزوم
• برنامه‌ریزی برای جلسات ساکشن بعدی و تنظیم زمان‌بندی مناسب بر اساس نیاز بیمار
• آموزش بیمار و خانواده‌اش در رابطه با علائم هشداردهنده‌ای که نیاز به اقدام فوری دارند
• ارزیابی مداوم بیمار برای مشاهده واکنش‌های پس از ساکشن و بررسی نیاز به تغییر در برنامه‌ی درمانی
• ثبت هرگونه تغییر در پروتکل‌های ساکشن یا استراتژی‌های مراقبتی در سوابق پزشکی

روش انجام ساکشن ریه

روش انجام ساکشن ریه یک فرآیند بالینی است که معمولاً توسط پزشکان یا پرستاران انجام می‌شود و در آن ترشحات ریه با استفاده از دستگاه ساکشن خارج می‌شوند. در زیر به قدم‌های معمولی که در این روند دنبال می‌شود اشاره می‌کنم: 

• اطلاع بیمار از فرآیند ساکشن و کسب رضایت او
• شستن دست‌ها و رعایت اصول استریل بودن
• بررسی و آماده‌سازی دستگاه ساکشن
• انتخاب کاتتر ساکشن با اندازه مناسب
• تنظیم فشار دستگاه مطابق با اندازه مناسب برای بزرگسالان یا کودکان (معمولاً برای بزرگسالان بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی‌متر جیوه و برای کودکان کمتر) 
• قرار دادن بیمار در وضعیت مناسب، اغلب با سر بالا برای تسهیل خروج ترشحات
• پوشیدن دستکش‌های استریل، محافظ صورت و لباس‌های محافظ، در صورت نیاز
• روان کردن نوک کاتتر با سرم فیزیولوژیک در صورت نیاز
• وارد کردن کاتتر به آرامی از طریق بینی یا دهان به درون راه‌های هوایی 
• اجتناب از فعال کردن ساکشن هنگام ورود کاتتر
• فعال کردن ساکشن و خروج کاتتر به آرامی
• حفظ روش استریل و مطمئن شدن از اینکه کاتتر به هیچ چیز دیگری برخورد نکرده باشد
• قطع ساکشن قبل از خارج کردن کامل کاتتر از راه‌های هوایی
• مراقبت از بیمار پس از عمل قرار دادن کاتتر و نظارت بر وضعیت تنفسی او
• تمیز کردن و ضدعفونی کردن دستگاه‌ها، دور انداختن کاتترهای یک‌بار مصرف و دور ریختن دستکش‌های استفاده شده
• نظارت بر وضعیت بیمار پس از ساکشن و در صورت نیاز تکرار روند
• ثبت اطلاعات فرآیند ساکشن در پرونده بیمار

کلام پایانی

ساکشن ریه یکی از اساسی‌ترین روش‌ها در مراقبت تنفسی به شمار می‌رود و به طور فزاینده‌ای در محیط‌های بیمارستانی و خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود برخی عوارض جانبی، مزایای بی‌شمار آن باعث افزایش تقاضا برای این روش شده است. استفاده از دستگاه‌های ساکشن ریه به یکی از اصول پایه‌ای در مراقبت‌های تنفسی تبدیل شده است. با وجود چالش‌های مربوط به استفاده و محدودیت‌های خاص، فواید حاصل از دستگاه‌های ساکشن در بهبود عملکرد تنفسی و کاهش ریسک عوارض مرتبط با ترشحات ریوی، بی‌بدیل است. از دستگاه‌های ساکشن دستی برای مواقع اورژانس تا دستگاه‌های الکتریکی و پرتابل برای استفاده‌های روزمره در خانه، این تکنولوژی به طور مداوم در حال تطابق با نیازهای متغیر بیماران و پزشکان است. 

سوالات متداول