بخش قابل توجهی از بیمارانی که به کووید ۱۹ مبتلا شده‌اند و پس از درمان بهبود یافته‌اند، با علائمی مواجه هستند که بازگشت به زندگی روزمره را دشوار می‌کند. همه به‌خوبی می‌دانیم که بیماری کووید ۱۹ باعث آسیب به بدن ، به ویژه ریه‌ها می‌شود. کاهش تا حد امکان علائم ناشی از بیماری، استفاده کامل از ظرفیت فعلی بیمار در فعالیت‌های روزمره زندگی و اطمینان از تنفس باکیفیت بسیار مهم است. علائم کووید ۱۹ گاهی ممکن است ماه‌ها ادامه داشته باشد و به عوارض طولانی مدت کرونا تبدیل شوند. چنین حالتی با سندرم کووید طولانی مدت متفاوت است.

در ادامه همراه ما باشید تا درمورد عوارض طولانی مدت کرونا توضیحات کاملی ارائه دهیم.

عوارض طولانی مدت کرونا

پس از شیوع کرونا یک مطالعه علمی که شامل ۴۷۹۱۰ بیمار بین ۱۷ تا ۸۷ سال بود، مشخص کرد که  دوره پیگیری پس از عفونت ویروسی از ۱۴ تا ۱۱۰ روز متغیر است. با توجه به نتایج این مطالعه تخمین زده می‌شود که ۸۰٪ بیمارانی که به کرونا مبتلا شده‌اند یک یا چند علامت طولانی مدت را تجربه می‌کنند، اما مشخص نشده است که آیا علائم مربوط با جنسیت، سن، قومیت، هرگونه مشکل سلامت زمینه‌ای، بار ویروسی مرتبط هستند یا خیر. بسیاری از این علائم مشابه علائمی هستند که در مرحله حاد کووید-۱۹ ایجاد می‌شوند.

۵ مورد از شایع‌ترین اثر عوارض طولانی مدت کرونا عبارتند از:

• خستگی (۵۸%) (در زنان شایع‌تر است.)
• سردرد (۴۴%)
• اختلال توجه (۲۷%)
• ریزش مو (۲۵%)
• تنگی نفس (۲۴%)

در حالی که چنین تغییراتی بیشتر در بازماندگان بیماری شدید و بحرانی کووید-۱۹ گزارش شده است، اما در افراد مبتلا به کرونای خفیف که نیازی به بستری‌شدن در بیمارستان ندارند نیز به عنوان اثرات طولانی مدت رخ‌ داده است.

سندرم کووید طولانی مدت چیست؟

افراد مسن و افراد با بسیاری از شرایط پزشکی جدی به‌ احتمال زیاد علائم کرونا را تجربه می‌کنند، اما حتی افراد جوان و سالم نیز می‌توانند هفته‌ها یا ماه‌ها پس از ابتلا به عفونت درگیر بیماری شوند و چنین مواردی با عوارض طولانی مدت کرونا متفاوت است. به چنین حالتی به اصلاح کووید طولانی مدت گفته می‌شود.

شایع‌ترین علائم و نشانه‌هایی که در طول زمان رخ می‌دهند عبارتند از :

• خستگی
• تنگی نفس
• سرفه
• درد مفاصل
• درد قفسه سینه
• درد عضلانی یا سردرد
• ضربان قلب سریع یا سنگین
• از دست دادن بویایی یا چشایی
• مشکلات حافظه، تمرکز یا خواب
• راش یا ریزش مو

سایرعوارض طولانی مدت کرونا

سایر عوارض طولانی مدت کرونا شامل موارد زیر است:

• بیماری‌های ریوی
• سرفه
• درد قفسه سینه
• کاهش ظرفیت انتشار ریوی (تبدیل O2-CO2 در ریه)
• آپنه خواب
• فیبروز ریوی
• بیماری‌های قلبی عروقی
• آریتمی (اختلال ریتم)
• میوکاردیت (التهاب عضله قلب)
• اختلالات عصبی
• زوال عقل
• افسردگی
• اضطراب
• اختلال توجه
• اختلالات وسواس اجباری (OCD)
• علاوه بر اینها، علائمی مانند ریزش مو، وز وز گوش و تعریق شبانه وجود دارد که نمی‌توان آنها را به علت خاصی نسبت داد.

خستگی

خستگی شایع‌ترین (۵۸٪) اثر مشاهده شده طولانی مدت کووید-۱۹ است . در بیماری‌هایی مانند سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS)، علائم بالینی قابل توجهی از خستگی در بیش از دو سوم بیماران حتی یک سال پس از بهبودی مشاهده شده است. افرادی هستند که حتی ۱۰۰ روز پس از اولین علائم بیماری حاد کووید-۱۹ علائم خستگی را نشان می‌دهند.

وجود علائمی مانند خستگی شدید، درد، ناتوانی عصبی شناختی و بی‌خوابی در بیماران پس از کووید-۱۹ شبیه به سندرم خستگی مزمن (CFS) است. علل سندرم خستگی مزمن شامل ویروس‌ها، اختلال عملکرد سیستم ایمنی (اختلال سیستم ایمنی)، اختلال عملکرد غدد درون‌ریز، متابولیک و عوامل عصبی روانی است. عوامل عفونی مرتبط با CFS ویروس اپشتین بار، سیتومگالوویروس، انترو ویروس و هرپس ویروس هستند. به همین دلیل  تصور می‌شود که SARS-CoV-2 را می‌توان به فهرست ویروس‌های عامل CFS اضافه کرد.

علائم عصبی 

سردرد و اختلال کمبود توجه جزو شایع‌ترین عوارض طولانی مدت کرونا هستند، اگر چه آنوسمی (از دست دادن بویایی – ۲۱٪) از شایع‌ترین علائم طولانی مدت است، در ۵ مورد اول نیست. علاوه بر این، تصور می‌شود که سردرگمی ذهنی و نوروپاتی (از دست دادن حسی و حرکتی به دلیل آسیب عصبی) ممکن است از جمله اثرات دراز مدت کووید-۱۹ باشد.

علاوه بر این، بزرگسالان ممکن است پس از تشخیص کووید-۱۹ در معرض خطر یک بیماری روانپزشکی جدید باشند. شایع‌ترین این اختلالات روانپزشکی به عنوان اضطراب، بی‌خوابی (که می‌تواند منجر به سایر مشکلات روانپزشکی نیز شود) و زوال عقل مشاهده شده است.

ریزش مو

ریزش مو پس از کووید-۱۹ به عنوان تلوژن افلوویوم در نظر گرفته می‌شود که به عنوان عاملی برای ایجاد استرس سیستمیک قابل‌توجه یا ریزش مو پس از عفونت تعریف می‌شود. این به دلیل انتقال اولیه فولیکولی از فاز رشد فعال (آناژن) به فاز استراحت (تلوژن) است. حدود ۳ ماه طول می‌کشد اما می‌تواند باعث ناراحتی عاطفی شود.

تنگی نفس

تنگی نفس در ۲۴ درصد و سرفه در ۱۹ درصد از بیماران ، از عوارض طولانی مدت کرونا می باشد . حتی بین ۶۰ تا ۱۰۰ روز پس از تشخیص بیماری، ۳۵ درصد از بیماران همچنان به این وضعیت و ناهنجاری در سی تی اسکن ریه (توموگرافی کامپیوتری) مبتلا بودند. ۱۰ درصد بیماران دارای اختلالات ریوی مانند کاهش ظرفیت انتشار ریوی هستند.

در مطالعه‌ای که بر روی بیماران بستری در بیمارستان‌هایی که از کووید-۱۹ رنج می‌برند، اما به‌شدت بیمار نیستند در چین صورت گرفت، گزارش شد که دو سوم بیماران حتی ۹۰ روز پس از ترخیص، تفاوت‌های رادیوگرافی داشتند. اگرچه در مقالات بررسی شده ذکر نشده است. علائم زیر نیز در میان ۵۰ اثر بلند مدت شناسایی شده است که عبارتند از :

• کاهش وزن ناگهانی
• گوش‌درد
• مشکلات چشمی
• عطسه
• بینی سرد
• احساس سوزش در نای
• سرگیجه
• تپش قلب
• درد یا احساس سوزش در ریه‌ها
• درد بین تیغه‌های شانه
• سندرم سیکا (همچنین به عنوان سندرم خشکی، خشکی دهان و چشم شناخته می‌شود.)
• سرگیجه
• بدن‌درد
• گیجی

علاوه بر این، داده‌های به دست آمده از مطالعات ، افزایش نشانگرهای زیر گزارش شده است :

• دی دایمر (۲۰%)
• NT-proBNP (11%)
• پروتئین واکنشی C (CRP) (8%)
• فریتین سرم (۸%)
• پروکلسی تونین (PCT) (4%)
• IL-6 (3%)

چرا کووید-۱۹ اثرات طولانی مدت دارد؟

دلیل اینکه چرا برخی از بیماران علائم طولانی مدت پس از COVID-19 را تجربه می‌کنند نامشخص است. این ممکن است تا حدی با عوامل کنترل‌شده میزبان که بر نتیجه عفونت ویروسی تأثیر می‌گذارند، از جمله استعداد ژنتیکی، سن بیمار، دوز و مسیر عفونت، ورود سلول‌ها و پروتئین‌های ضدالتهابی، وجود عفونت‌های همزمان، مواجهه قبلی با عفونت‌های ویروسی توضیح داده شود.

هنوز مشخص نیست که آیا SARS-CoV-2 می‌تواند منجر به آسیب بافتی قابل توجهی شود که باعث شود بیماری به شکل مزمن تبدیل شود. مانند ضایعات مزمن در دوران نقاهت مشاهده شده در ویروس‌هایی مانند HIV، ویروس هپاتیت C (HCV)، ویروس هپاتیت B (HBV) و برخی از ویروس‌های هرپس.

کووید ۱۹ به کدام اندام‌ها آسیب می‌زند؟

اگرچه کووید-۱۹ به عنوان یک بیماری در نظر گرفته می‌شود که در درجه اول بر ریه‌ها تأثیر می‌گذارد اما می‌تواند به بسیاری از اندام‌های دیگر نیز آسیب برساند. این آسیب اندام می‌تواند خطر مشکلات سلامتی طولانی مدت را افزایش دهد. اعضایی که ممکن است تحت تأثیر COVID-19 قرار گیرند عبارتند از:

قلب

 آزمایش‌های تصویربرداری که ماه‌ها پس از بهبودی کووید-۱۹ انجام شد، نشان داده است حتی افرادی که فقط علائم خفیف کووید-۱۹ را تجربه می‌کنند، می‌توانند آسیب دائمی به عضله قلب داشته باشند. این می‌تواند خطر نارسایی قلبی یا سایر عوارض قلبی را در آینده افزایش دهد.

ریه‌ها

ذات‌الریه که اغلب با COVID-19 همراه است، می‌تواند باعث آسیب طولانی مدت به کیسه‌های هوایی کوچک (آلوئول) در ریه‌ها شود. بافت اسکار حاصل می‌تواند در درازمدت باعث مشکلات تنفسی شود.

مغز

حتی در افراد جوان، بیماری‌هایی مانند کووید-۱۹ و سکته‌های مختلف می‌تواند باعث سندرم گیلن باره شود، وضعیتی که باعث تشنج و فلج موقت می‌شود. COVID-19 همچنین ممکن است خطر ابتلا به بیماری پارکینسون و بیماری آلزایمر را افزایش دهد.

آیا کووید ۱۹ باعث انعقاد می‌شود؟

کرونا می‌تواند احتمال تجمع و لخته‌شدن سلول‌های خونی را افزایش دهد. در حالی که لخته‌های بزرگ می‌توانند منجر به حملات قلبی و سکته شوند، گفته می‌شود که بیشتر آسیب‌های قلبی ناشی از کرونا، ناشی از لخته‌های بسیار کوچکی است که عروق خونی کوچک (مویرگ‌ها) را در عضله قلب مسدود می‌کنند.

سایر قسمت‌های بدن که تحت تأثیر لخته‌های خون قرار می‌گیرند شامل ریه‌ها، پا‌ها، کبد و کلیه‌ها هستند. از سوی دیگر، کرونا می‌تواند رگ‌های خونی را ضعیف کرده و باعث نشت آن‌ها شود. این باعث مشکلات بالقوه طولانی مدت در کبد و کلیه می‌شود.

آیا کرونا بر سلامت روان تأثیر می‌گذارد؟

افرادی که علائم شدید COVID-19 دارند اغلب باید در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان با کمک‌های مکانیکی مانند دستگاه تنفس مصنوعی برای تنفس درمان شوند. بیمارانی که بعد از تجربه این مرحله از بیماری، سلامت خود را بدست می‌آورند، احتمال اینکه سندرم استرس پس از سانحه، افسردگی و اضطراب را بعد از بهبودی تجربه کنند، وجود دارد.