سرفه خشک: علت، علائم، تشخیص و درمان آن

سرفه خشک یکی از مشکلاتی است که افراد ممکن است به دلایل مختلف با آن مواجه شوند. این نوع سرفه می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد و منجر به اختلال در خواب، کاهش تمرکز، درد قفسه سینه و حتی عوارض اجتماعی شود. همچنین، سرفه مداوم می‌تواند باعث تحریک پوست اطراف دهان و ایجاد ترک خوردگی شود. این نوع از سرفه در واقع یک واکنش دفاعی طبیعی بدن است که در آن مجاری تنفسی به دلیل تحریک، سعی در پاک‌سازی خود دارند. این تحریک می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله این دلایل می‌توانیم به عفونت‌های ویروسی (مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا)، آلرژی‌ها، آسم، ریفلاکس اسید معده و حتی برخی داروها اشاره کنیم. در این شرایط، اعصاب موجود در مجاری تنفسی تحریک شده و سیگنالی را به مغز می‌فرستند که منجر به سرفه می‌شود. در این مقاله به بررسی سرفه خشک، علائم، علت و تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.

سرفه خشک چیست؟

سرفه خشک، یک واکنش ناخودآگاه بدن است که در آن مجاری تنفسی به دلیل تحریک، تلاش می‌کند تا خود را پاک‌سازی کند. این سرفه، برخلاف سرفه همراه با خلط، فاقد هرگونه ترشحات اضافی است و به همین دلیل خشک و آزاردهنده احساس می شود. دلایل مختلفی می توانند منجر به سرفه خشک شوند. در واقع، سرفه خشک یک علامت است و نه یک بیماری مستقل و علت اصلی آن باید توسط پزشک تشخیص داده شود تا درمان مناسب تجویز گردد. در ادامه به بررسی علائم، علت و تشخیص این بیماری می‌پردازیم. 

علائم سرفه خشک

از آن‌جایی که سرفه خشک ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد، نشانه‌های بروز آن نیز متفاوت است. در ادامه برخی از علائم معمولی سرفه خشک را بررسی می‌کنیم. این علائم عبار‌ت‌اند از:

• تنگی نفس: در بعضی موارد، سرفه خشک همراه با تنگی نفس است. این وضعیت ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکل در مجاری تنفسی مانند آسم یا برونشیت مزمن باشد.
• درد یا تحریک در ناحیه گلو: سرفه خشک ممکن است به همراه درد، تحریک یا حس سوزش در ناحیه گلو همراه باشد. این امر ممکن است نشانه‌ای از التهاب گلو، آنتیوز، سینوزیت یا عوامل دیگر در راه تنفسی باشد.
• خستگی و ضعف عمومی: در برخی موارد، سرفه خشک به دلیل تحریک ناحیه قفسه سینه می‌تواند ضعف عمومی و خستگی را به همراه داشته باشد. 
• گلودرد: یکی دیگر از علائم سرفه خشک، گلودرد است. این وضعیت می‌تواند باعث ناراحتی و درد در هنگام بلع یا صحبت شود.
• سایر علائم: بسته به علت زمینه‌ای سرفه خشک، علائم اضافی ممکن است وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اگر سرفه به دلیل عفونت تنفسی باشد، ممکن است تب، احتقان، سردرد یا بدن درد را تجربه کنید. در شرایطی مانند آسم، ممکن است خس خس سینه یا تنگی نفس نیز برای فرد اتفاق بیفتد.

توجه به این نکته مهم است که علائم سرفه خشک بسته به فرد و علت زمینه‌ای ممکن است متفاوت باشد. اگر سرفه خشک مداوم یا شدید را تجربه می‌کنید، توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق و درمان مناسب با یک متخصص مشورت کنید.

علت سرفه خشک چیست؟

سرفه خشک یک علامت شایع است که دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. این علائم در افراد مبتلا به این نوع سرفه ممکن است متفاوت باشد. به طور کلی، علل سرفه خشک شامل موارد زیر است:

عفونت‌های ویروسی

شایع‌ترین علت سرفه خشک، عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا هستند. ویروس‌ها با حمله به سلول‌های دستگاه تنفسی، باعث التهاب و تحریک می‌شوند که در نتیجه سرفه خشک ایجاد می‌شود. علاوه بر سرماخوردگی و انفولانزا، برخی ویروس‌های دیگر مانند ویروس سینوسیتی نیز می‌توانند باعث سرفه خشک شوند.

آلرژی‌

آلرژی‌های محیطی و غذایی، یکی دیگر از علت‌های بروز سرفه است. آلرژی به موادی مانند گرده، گرد و غبار و موی حیوانات خانگی می‌تواند باعث التهاب در راه‌های هوایی و در نتیجه سرفه خشک شود. در برخی افراد، آلرژی به برخی غذاها نیز می‌تواند باعث سرفه خشک شود. غذاهای تند، سرخ شده و کنسروشده می‌توانند باعث التهاب گلو و ایجاد سرفه شوند.

آسم

یکی از بیماری‌های رایجی که باعث ایجاد سرفه می‌شوند، آسم است. آسم یک بیماری مزمن است که باعث التهاب و تنگ شدن راه‌های هوایی می‌شود. این التهاب می‌تواند باعث سرفه خشک، به ویژه در شب یا بعد از فعالیت بدنی شود.

ریفلاکس اسید معده (GERD)

در ریفلاکس اسید معده، اسید معده به مری باز می‌گردد و باعث سوزش سر دل و سرفه خشک می‌شود. اسید معده می‌تواند راه‌های هوایی را تحریک کرده و باعث سرفه شود. سرفه ناشی از ریفلاکس اسید معده اغلب در شب بدتر می‌شود، زیرا در حالت درازکش، اسید معده راحت‌تر به مری باز می‌گردد.

بیماری‌های ریوی

برونشیت مزمن و آمفیزم از جمله بیماری‌های ریوی به شمار می‌روند که منجر به ایجاد سرفه خشک می‌شوند. برونشیت مزمن باعث التهاب مزمن راه‌های هوایی می‌شود و یکی از علل شایع سرفه خشک است. آمفیزم نیز باعث تخریب کیسه‌های هوایی در ریه‌ها می‌شود و می‌تواند باعث سرفه خشک، تنگی نفس و خس خس سینه شود.

محرک‌های محیطی

دود سیگار، آلودگی هوا و مواد شیمیایی از جمله محرک‌های محیطی برای ایجاد سرفه به شمار می‌روند. دود سیگار یکی از مهم‌ترین محرک‌های سرفه خشک است و می‌تواند باعث التهاب و آسیب به راه‌های هوایی شود. ذرات معلق در هوا و آلاینده‌های دیگر نیز می‌توانند باعث تحریک راه‌های هوایی و سرفه خشک شوند. برخی مواد شیمیایی مانند مواد شوینده و بخارهای قوی نیز از جمله علت‌های بروز سرفه به شمار می‌روند. 

در مورد علت سرفه‌های طولانی مدت بیش‌تر بخوانید

درمان سرفه خشک

سرفه خشک می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و کیفیت زندگی را کاهش دهد. خوشبختانه، روش‌های درمانی مختلفی برای تسکین این سرفه وجود دارد. انتخاب روش درمان مناسب، به علت اصلی سرفه و شدت آن وابسته است. در ادامه، برخی از روش‌های درمانی متداول برای سرفه خشک را معرفی می‌کنیم:

داروهای موثر در درمان سرفه خشک

ممکن است پزشک داروهای ضد سرفه خشک را تجویز کند. این داروها معمولاً در کاهش تحریک و تسکین سرفه موثر هستند. با این حال، باید توجه داشت که استفاده نادرست یا بیش از حد از داروهای ضد سرفه ممکن است عوارض جانبی و مشکلات دیگری را ایجاد کند. کورتیکواستروئیدها می‌توانند التهاب راه‌های هوایی را کاهش دهند و به تسکین سرفه کمک کنند. داروهای ضد آسم می‌توانند به باز شدن راه‌های هوایی و کاهش سرفه در افراد مبتلا به آسم کمک کنند. برخی از داروهای ضد سرفه خشک شامل موارد زیر هستند:

• شربت دکسترومتورفان: ممکن است شما هم با سرفه‌‌های مداوم دست و پنجه نرم کرده باشید. سرفه‌های خشک و آزاردهنده‌ای که بدون خلط است و آرامش فرد را برهم می‌زنند. در این مواقع، بسیاری از ما به سراغ انواع شربت ضد سرفه می‌رویم.  شربت دکسترومتورفان یکی از رایج‌ترین داروهای موثر در درمان سرفه خشک به شمار می‌رود. این شربت با تاثیر مستقیم بر مراکز سرفه در مغز، رفلکس سرفه را کاهش می‌دهد. 
• کپسول بنزواتات: هنگامی که به سرماخوردگی یا آلرژی مبتلا می‌شویم، مجاری تنفسی ملتهب و تحریک می‌شوند و این التهاب منجر به سرفه خواهد شد. کپسول بنزوات سدیم به عنوان یک آرام‌بخش عمل می‌کند. این مولکول کوچک، التهاب را کاهش داده و حساسیت مجاری تنفسی را نسبت به تحریکات کم می‌کند. به عبارت دیگر، بنزوات سدیم با کاهش التهاب و تحریک، شدت و فرکانس سرفه‌ها را کاهش می‌دهد.
• شربت هیدروکودون: شربت هیدروکودون یکی از داروهای پرکاربرد برای تسکین سرفه‌های خشک و شدید است. این دارو با مکانیسمی خاص، رفلکس سرفه را در مغز مهار کرده و به این ترتیب به کاهش شدت و تعداد سرفه‌ها کمک می‌کند.

درمان‌های خانگی موثر در سرفه خشک

برخی از افراد ممکن است علاوه بر مصرف داروهای شیمیایی، راه‌های درمان خانگی را نیز امتحان کنند. درمان‌های خانگی بسیاری برای سرفه خشک وجود دارد. برخی از درمان‌های خانگی موثر در سرفه خشک شامل موارد زیر هستند:

• بخور و ماساژ دادن قفسه سینه: بخور و ماساژ قفسه سینه از جمله روش‌های درمانی مکمل هستند که به طور سنتی برای تسکین سرفه خشک استفاده می‌شوند. این روش‌ها با مکانیسم‌های مختلفی به کاهش شدت و فرکانس سرفه کمک می‌کنند. بخور با ایجاد رطوبت در هوا، به مرطوب شدن مخاط راه‌های هوایی کمک می‌کند. این امر باعث کاهش خشکی و تحریک گلو شده و در نتیجه سرفه را تسکین می‌دهد.
• دمنوش آویشن: آویشن یکی از گیاه‌های موثر در تقویت سیستم ایمنی بدن است. دمنوش این گیاه با بهبود التهاب سینه، از سرفه خشک جلوگیری کرده و از بروز بیماری‌های عفونتی نیز پیشگیری می‌کند. 
• غرغره کردن آب نمک: یکی دیگر از راه‌های کاهش التهاب گلو، غرغره کردن آب نمک است. نمک دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده و ضد التهابی است و به کاهش التهاب و قرمزی گلو کمک می‌کند و در نتیجه، سرفه را تسکین می‌دهد.

روش‌های پیشگیری از سرفه خشک 

سرفه خشک می‌تواند زندگی افراد مبتلا را تحت تاثیر قرار دهد. سرفه‌های مداوم باعث می‌شود فرد به راحتی نتواند غذا بخورد، حرف بزند یا حتی به راحتی بخوابد. در بخش‌های قبل به این مسئله اشاره کردیم که عوامل بسیاری باعث ایجاد سرفه‌های خشک می‌شود. از این رو بهتر است از بروز این عوامل پیشگیری کنیم تا دچار سرفه‌های خشک نشده و از عوارض آن رنج نبریم. برخی از روش‌های پیشگیری از سرفه خشک شامل موارد زیر هستند: 

اجتناب از عوامل تحریک کننده

سعی کنید از عواملی مانند دود سیگار، آلودگی هوا، هوای خشک و مواد آلرژی‌زا اجتناب کنید. استفاده از ماسک یا سایر روش‌های محافظتی در برابر آلودگی، می‌تواند به کاهش سرفه خشک کمک کند.

مصرف مایعات

مصرف مایعات به صورت منظم می‌تواند به حفظ رطوبت گلو و تهویه درست مجاری تنفسی کمک کند. آب، چای گرم، نوشیدنی‌های آبمیوه‌ای و سوپ از مایعات مفید برای مصرف هستند.

استفاده از دستگاه بخور

استنشاق بخار آب گرم از طریق دستگاه بخور یا دستمال مرطوب می‌تواند به تسکین سرفه خشک کمک کند. می‌توانید به بخار آب اسانس‌های طبیعی مانند روغن اسطوخودوس یا نعناع اضافه کنید.

اجتناب از تحریک مجاری تنفسی

سعی کنید از مصرف مواد تحریکی مانند الکل و ادویه‌جات قوی خودداری کنید، زیرا ممکن است مجاری تنفسی را تحریک کرده و سرفه را تشدید کنند.

تغذیه سالم

تغذیه مناسب و مصرف مواد غذایی سالم می‌تواند به افزایش ایمنی بدن و کاهش عوارض التهابی کمک کند. مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، گرم‌کردن غذاها و مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C می‌تواند به بهبود وضعیت سرفه خشک کمک کند.

کلام پایانی 

در این مقاله به صورت کامل با سرفه خشک، علائم، علت‌ها و تشخیص و درمان آن آشنا شدیم. دانستیم که سرفه خشک می‌تواند با علائمی مانند گلودرد، تنگی نفس و خس خس سینه همراه باشد. همچنین عوامل بروز سرفه خشک را بررسی کردیم و دانستیم که عواملی مانند گرد و غبار، مواد شیمیایی و آلودگی هوا می‌‎توانند در تشدید سرفه‌ها بسیار نقش داشته باشد. روش‌های درمانی را معرفی کردیم. داروهایی مانند شربت دکسترومتورفان، هیدروکودون و کپسول بنزواتات را برای درمان سرفه خشک مورد بررسی قرار دادیم. همچنین دمنوش‌هایی مانند دمنوش آویشن و روش‌های خانگی دیگر مانند بخور و غرغره کردن آب نمک را توصیه کردیم. دکتر ارداکیانی فوق تخصص ریه با دارا بودن سال‌ها تجربه و تخصص در امر درمان بیماری‌های ریوی، در مسیر تشخیص سرفه خشک و درمان آن همراه شما هستند.