آمبولی ریه یک انسداد حاد، جزئی یا کامل یک یا چند شاخه از شریان ریوی است که معمولاً توسط مواد آمبولی با منشا خارج ریوی ایجاد می‌شود. آمبولی ریه یک آسیب شناسی نسبتاً شایع قلبی-ریوی و یکی از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیر در کشورهای غربی است. میزان بروز پاتولوژی تقریباً ۵۵ مورد در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر برای زنان و ۴۰ مورد در هر ۱۰۰۰۰۰ برای مردان است و همچنین میزان مرگ و میر در بیماران بالای ۶۵ سال تقریباً ۲۱٪ است.

علاوه بر این، آمبولی ریه علت اصلی مرگ در بارداری (به خصوص در سه ماه آخر ) است. چرا که خون سریع‌تر منعقد می‌شود زیرا بدن یک فرآیند فیزیولوژیکی را برای جلوگیری از خونریزی شدید در هنگام زایمان فعال می‌کند.

آمبولی ریه چیست؟

آمبولی ریه سومین علت بیماری قلبی عروقی پس از انفارکتوس میوکارد و سکته است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که یک یا چند شریان که خون را به ریه‌ها می‌رسانند به دلیل تشکیل یک توده جامد به نام آمبولی به طور کامل مسدود می‌شوند که جریان طبیعی خون را مهار می‌کند و از عبور اکسیژن به ریه‌ها جلوگیری می‌کند.

آمبولی ریه انسداد ناگهانی شریان ریوی است. هنگامی که لخته‌ای به نام ترومبوز ورید عمقی در پا ایجاد می‌شود، منفجر می‌شود و با استفاده از جریان خون به سمت ریه‌ها می‌رود. اگر لخته بزرگ باشد یا بیش از یک لخته وجود داشته باشد، آمبولی می‌تواند منجر به مرگ شود.

علائم آمبولی ریه چیست؟

نزدیک به ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به آمبولی ریه هیچ علامتی ندارند. با این حال در صورت بروز علائم، افراد مبتلا ممکن است از تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سرفه خونی رنج ببرند. هنگامی که لخته وجود دارد، فرد مبتلا ممکن است علائمی مانند گرما، التهاب، درد، حساسیت و قرمزی در ساق پا را تجربه کند. آمبولی ریه یک بیماری است که در صورت تشخیص به موقع می‌توان آن را با موفقیت درمان و مهار کرد.

علائم اصلی فرد مبتلا به آمبولی ریه عبارتند از:

• تنگی نفس ناگهانی (مشکل تنفس)
• درد قفسه سینه
• سیانوز
• سرفه
• تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد
• تاکی کاردی
• افت فشار خون

علت آمبولی ریه چیست؟

تا ۹۰ درصد از آمبولی‌ها می‌تواند ناشی از لخته شدن خون در وریدهای پا باشد. وضعیتی که به عنوان ترومبوز ورید عمقی (DVT) شناخته می‌شود. از نظر آماری، بیشترین افرادی که به آمبولی ریه مبتلا می‌شوند، زنان هستند. عواملی که می‌توانند احتمال ابتلا به آمبولی ریه را افزایش دهند، عبارتند از:

• بی حرکتی، یعنی ثابت ماندن در همان موقعیت برای مدت طولانی
• کسانی که از بیماری‌های دیگری مانند سرطان، تومور، سکته مغزی یا بیماری قلبی رنج می‌برند.
• افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند.
• افراد مسن
• عوامل ژنتیکی
• افراد مبتلا به چاقی
• سیگاری‌ها
• زنان حامله

آمبولی ریه چگونه تشخیص داده می‌‌شود؟

در طول فرآیند تشخیصی، اولین مرحله به طور کلی معاینه فیزیکی است که طی آن پزشک علائم و نشانه‌های آشکار شده توسط بیمار را تجزیه و تحلیل می‌کند و تمام اطلاعات مربوط به وضعیت سلامتی (سابقه پزشکی)، سبک زندگی (سیگاری یا غیر سیگاری) را جمع‌آوری می‌کند. هنگامی که معاینه فیزیکی کامل شد، آزمایش‌های اختصاصی برای آمبولی ریه تجویز می‌کند.

آزمایشات خون

آزمایش‌های خون با هدف تعیین کمیت D-dimer، یک محصول تخریبی که پس از فرآیند انعقاد (یعنی فرآیندی که لخته‌های خون را تشکیل می‌دهد.) تشکیل می‌شود. سطح بالای D-dimer به طور کلی به معنای فعالیت انعقادی بالاتر از حد طبیعی است و بنابراین می‌تواند نشان دهد که بیمار از برخی اختلالات ترومبوآمبولیک رنج می‌برد. برعکس، سطح نرمال D-dimer احتمال مشکلات لخته شدن را رد می‌کند.

تصویر برداری با اشعه ایکس قفسه سینه

اشعه ایکس قفسه سینه تصویر واضحی از قلب و ریه‌ها ارائه می‌دهد، اما برای تشخیص آمبولی ریه کافی نیست. با این وجود، هنوز هم انجام می‌شود.

اکو داپلر

در صورت مشکوک بودن به ترومبوز ورید عمقی، اکو داپلر انجام می‌شود. سونوگرافی داپلر در زمان واقعی، وضعیت آناتومیکی و عملکردی عروق وریدی پاها را تجزیه و تحلیل می‌کند. سپس مشخص می‌کند که جریان خون عروقی چیست (آیا انسداد، تنگی یا ناهنجاری دیگری وجود دارد؟) و آیا لخته‌های خونی در داخل رگ‌ها وجود دارد یا خیر.

سی تی

سی تی اسکن (یا توموگرافی کامپیوتری) می‌تواند ناهنجاری‌های رگ‌های خونی در ریه‌ها را نشان دهد. این یک روش کم تهاجمی است، زیرا بیمار را در معرض دوز کمی از اشعه یونیزان قرار می‌دهد.

آنژیوگرافی ریه

مانند هر نوع آنژیوگرافی، آنژیوگرافی ریه همچنین به شما این امکان را می‌دهد که مناطق عروقی خاصی را تجسم کنید و مورفولوژی، دوره و هرگونه تغییر آنها را مطالعه کنید. این معاینه شامل قرار دادن کاتتر در سیستم وریدی و استفاده از مایع کنتراست قابل مشاهده در اشعه ایکس است. بنابراین، کاملا تهاجمی است.

آیا آمبولی ریه درمان می‌شود؟

بله! درمان آمبولی ریه می‌تواند پیشگیرانه یا فوری باشد. در ادامه به بررسی کامل درمان آمبولی ریه پرداخته‌ایم.

درمان پیشگیرانه

این نوع درمان آمبولی ریه، عمدتاً مربوط به درمان‌های مبتنی بر ضد انعقاد است که آمبولی موجود را از بین نمی‌برد، اما از افزایش اندازه آن جلوگیری می‌کند و مانع از ظهور لخته‌های جدید می‌شود.

درمان اورژانسی

در جدی‌ترین موارد آمبولی ریه، درمان اورژانسی انجام می‌شود. علاوه بر مداخله با داروهای ترومبولیتیک برای انحلال آمبولی، اکسیژن نیز تجویز می‌شود تا امکان تنفس فوری بافت فراهم شود.

درمان‌های احتمالی برای آمبولی ریه

درمان‌های ضد آمبولی ریه می‌توانند بسیار مؤثر باشند. داروهای ضد انعقاد و ترومبولیتیک‌ها اگر به‌درستی و مهم‌تر از همه به‌موقع استفاده شوند به نتایج عالی می‌رسند. در شرایط خاص، حتی جراحی برای برداشتن آمبولی ممکن است ضروری باشد. بنابراین آمبولی ریه را می‌توان به خوبی درمان کرد، و اغلب در سال‌های بعد از درمان، عوارض ناخوشایندی ندارد. با توجه به اینکه تشخیص ساده نیست و همیشه زمانی برای مداخله وجود ندارد، موثرترین راه پیشگیری است.

آیا می‌توان از مبتلا شدن به آمبولی ریه جلوگیری کرد؟

پیشگیری قبل از وقوع آمبولی ریه امکان پذیر است. قابل توجه‌ترین اقدامات جلوگیری از آمبولی ریه، عبارتند از: ورزش کردن مکرر، به منظور بهبود گردش خون در پاها و جلوگیری از عوامل خطر که می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود، مانند چاقی. سایر راه‌های پیشگیری، عبارتند از: سیگار نکشیدن و عدم استفاده از داروهای ضد بارداری بدون نسخه پزشک. در نهایت، جلوگیری از ترومبوز بعد از جراحی، ضربه یا زایمان بسیار مهم است.