بسیاری از مواد معدنی که در طبیعت وجود دارند که می‌توانند روی ریه و سیستم تنفسی ما تأثیر بگذارند. یکی از مهم‌ترین موارد آزبست است که به علت مضرات زیادی که روی ریه دارد همواره مورد بحث قرار گرفته است. این ماده یکی از شناخته شده‌ترین بیماری‌های شغل مرتبط با ریه است که کارکنان زیادی را تحت شعاع قرار داده است. در این بخش علاوه بررسی آزبست و خطر بیماری‌های ریوی، به طور ویژه به بیماری آزبستور که شایع‌ترین بیماری ریوی ناشی از آزبست است می‌پردازیمو با ما همراه باشید.

آزبست چیست؟

آزبست  از خانواده سیلیکات است و دارای ویژگی‌های ساختاری، مکانیکی و حرارتی است که در گذشته برای گنجاندن در مصالح ساختمانی و قایق، لنت ترمز خودرو و در برخی پارچه‌ها مفید بوده است. امروزه استفاده از آزبست کنار گذاشته شده است، با این حال هنوز بسیاری از سازه‌های اصلاح نشده وجود دارد. مشاغل خاص در معرض خطر عبارت‌اند از:

• لوله‌کش
• معدنچیان
• برق‌کاران
•  کارگران تعمیر آزبست 
• کارگران در صنایع کشتی‌سازی
• نیروهای ساخت‌وساز
• متخصصان راه‌آهن و متالورژی

قرارگرفتن در معرض ثانویه همچنین می‌تواند در میان خانواده‌های کارگرانی که در معرض گردوغبار آزبست هستند و در میان افرادی که در نزدیکی مکان‌های به خصوص آلوده زندگی می‌کنند رخ دهد.

آزبست و خطر بیماری‌های ریوی

 بیشترین خطر آزبست مربوط به تنفس ذرات آزبست است، زیرا ذرات ریز آزبست  می‌تواند به راحتی به ریه‌ها و دیگر اعضای تنفسی وارد شوند. این مسئله بیشتر از نظر شغلی یا افرادی که در مناطق خاصی زندگی می‌کنند مشکل‌ساز است. درصورتی که به صورت منظم و بلند مدت تماس با آزبست اتفاق بیفتد، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی ایجاد کند. مهم‌ترین بیماری ریوی مرتبط با آزبست سرطان ریه است که احتمال دارد بعد از سال‌ها از تماس با آزبست رخ دهد. بیماری بسیار مهمی که یکی از بیماری‌های ریوی ناشی از شغل است، آزبستور نام دارد و علت آن صرفاً ماده آزبست است.

آزبست می‌تواند باعث بروز بیماری‌های دیگری نیز شود، از جمله:

تومورهای ریه

تماس روزانه و بلندمدت با آزبست ممکن است منجر به تحریک ریه شده و در نتیجه تومورهای ریه را ایجاد کند که مشابه سرطان ریه است.

پرتو‌پنومونیت آزبستی (Asbestos-related radiation pneumonitis)

در برخی موارد، با تماس آزبست و تشعشع همزمان، پرتو‌پنومونیت آزبستی رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند به تورم ریه، سرفه، تنگی نفس و ضعف عمومی منجر شود.

حفاظت از خود در برابر آزبست بسیار مهم است. اگر در محیطی که آزبست وجود دارد کار می‌کنید، باید به دستورات و راهنمایی‌های مرتبط با ایمنی و بهداشت پیروی کنید. این شامل استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند ماسک‌های مناسب، جمع‌آوری آزبست به شیوه‌های صحیح و پاکسازی محیط است. همچنین باید در صورت مشاهده مواد آزبست دار در محیط زندگی خود، فوراً به مؤسسات ذی‌صلاح اطلاع دهید تا بتوانند تخصصی در مورد پاکسازی و رفع آن به شما کمک کنند.

آزبستوز چیست؟

آزبستوز یک بیماری مزمن ریوی است که در اثر استنشاق الیاف آزبست ایجاد می‌شود. خطر ابتلا به این بیماری ریوی به طور کلی به مدت و شدت تماس و همچنین به نوع، طول و ضخامت فیبرهای تنفسی مرتبط است. آزبستوز اساساً یک بیماری ریوی شغلی است. 

آزبستوز یک بیماری گردوغبار است که در اثر تنفس در آزبست ایجاد می‌شود. استنشاق الیاف آزبست می‌تواند باعث بیماری‌های بسیار جدی شود. هنگامی که قرارگرفتن در معرض زیاد باشد، آزبستوز و سرطان ریه ممکن است ایجاد شود. در عوض، در صورت مواجهه کم، مزوتلیوما، یک تومور بدخیم نادر در جمعیتی که در معرض آزبست قرار نمی‌گیرند، می‌تواند رخ دهد.

علائم  آزبستوز

از آنجایی که آزبستوز یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است، علائم آزبست می‌تواند حتی چند دهه پس از قرارگرفتن در معرض الیاف آزبست رخ دهد. علائم و نشانه‌های آزبستوز با وجود چندین علامت مشخص می‌شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

علائم شایع آزبستوز:

• آریتمی
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• هیپوکسی
• ندول‌های متعدد ریوی
• خس‌خس سینه
• تند نفسی یا تاکی پنه
• سرفه

علائم نادر آزبستوز:

• بی‌اشتهایی
• سیانوز (آبی شده پوست)
• تغییر شکل انگشتان
• ورم
• هموپتیزی ( خلط خونی)
• ارتوپنه (تنگی نفسی است که هنگام خوابیدن)
• رنگ پریدگی
• کاهش وزن
• احتباس آب
• خواب آلودگی
• تعریق
• غش کردن
• پلورال افیوژن (آب آوردن ریه)

در صورت عدم کنترل، آزبستوز می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. فیبروز ریه منجر به مشکلات تنفسی می‌شود که در دراز مدت می‌تواند منجر به نارسایی ریه و هیپوکسمی (کاهش غلظت اکسیژن در خون و در نتیجه آسیب بافتی) شود. علاوه بر این، افرادی که در معرض آزبست قرار دارند، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بدخیمی های ریه ، از جمله آدنوکارسینوما و مزوتلیوما ( نادرتر)، سرطان های پوشش ریه هستند.

برای تشخیص آزبست و خطر بیماری‌های ریوی چه آزمایشاتی انجام شود؟

پس از بروز علائم آزبستوز و تجزیه و تحلیل سابقه کار ، معاینات ابزاری خاصی برای تایید تشخیص آزبستوز انجام می‌شود. سابقه کاری از اهمیت اساسی برخوردار است زیرا به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا بیمار به‌طور شدید و طولانی در معرض آزبست قرار گرفته است یا خیر.

آزمایشی که برای تایید تشخیص استفاده می‌شود، رادیوگرافی قفسه سینه است. به لطف آن، هر گونه پلاک پلور کلسیفیه، ضخیم شدن پلور و ضخیم شدن آلوئول شناسایی می‌شود. اینها همه پیش سازهای آزبستوز و مزوتلیوما هستند.

سی تی اسکن با وضوح بالا ، مخصوص مطالعه پارانشیم ریه، و رزونانس مغناطیسی به جای آن امکان جستجوی ذرات آزبست در خلط را فراهم می کند.

آزمایش دیگری که باید انجام شود، تست عملکرد ریوی است که بررسی می کند که آیا نارسایی تنفسی محدود کننده دارید یا خیر. این کاهش حجم ریه و ظرفیت انتشار مونوکسید کربن (DLco) را نشان می دهد. همچنین به ما اجازه می دهد تا تغییرات در عملکرد ریه را در طول زمان مشخص کنیم.

اگر این آزمایشات قطعی نباشد، آزمایش‌های بیشتری مانند لاواژ برونش آلوئولار یا بیوپسی ریه انجام می‌شود .

درمان آزبستوز

هیچ درمان خاصی وجود ندارد که بتواند آزبستوز را درمان کند. این درمان علامتی است و با هدف بهبود ظرفیت تنفسی انجام می‌شود، بنابراین می‌تواند استفاده از برونکودیلاتورها ، اکسیژن مکمل و کورتیزون ها را پیش بینی کند .

چند اقدام احتیاطی می‌تواند به کند کردن پیشرفت آزبست و تسکین علائم آن کمک کند. در مرحله اول، بسیار مهم است که از قرارگرفتن بیشتر در معرض آزبست و سایر محرک‌ها مانند دود سیگار اجتناب کنید . این اقدام به کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک می‌کند. علاوه بر این، پزشک ممکن است داروهایی را برای تسکین تنگی نفس و حفظ سلامت کلی ریه تجویز کند یا درمان هایی مانند اکسیژن درمانی را تجویز کند . در موارد شدید، پزشک ممکن است تصمیم به جراحی یا پیوند ریه بگیرد .