گاز مونوکسید کربن، گازی بی‌رنگ، بی‌بو، بی‌مزه و غیرمحرک است. مسمومیت با مونوکسید کربن یا مسمومیت تنفسی  زمانی اتفاق می‌افتد که مونوکسید کربن در جریان خون شما جمع شود. هنگامی که مونوکسید کربن بیش از حد در هوا وجود داشته باشد، بدن اکسیژن موجود در گلبول‌های قرمز را با مونوکسید کربن جایگزین می‌کند. مسمومیت تنفسی می‌تواند باعث آسیب جدی به بافت و حتی مرگ شود.

چه چیزی باعث مسمومیت تنفسی می‌شود؟

مسمومیت تنفسی به مسمومیت‌هایی گفته می‌شود که ناشی از استنشاق گاز‌های تنفسی است. این گازهای تنفسی شامل موارد زیر است:

مسمومیت مونوکسید کربن

مسمومیت با مونوکسید کربن در اثر استنشاق بیش از حد دود‌های ناشی از احتراق ایجاد می‌شود. زمانی که مونوکسید کربن بیش از حد در هوایی که تنفس می‌کنید، وجود داشته باشد، گلبول‌های قرمز خون در بدن با مونوکسید کربن جایگزین می‌شوند. این مورد مانع از رسیدن اکسیژن به بافت‌ها و اندام‌های شما می‌شود.

وسایل و موتور‌های سوخت‌وسوز، مونوکسید کربن تولید می‌کنند. این مقدار مونوکسید کربن تولید شده معمولاً جای نگرانی ندارد. با این حال، اگر در هوای بسته یا نیمه‌بسته استفاده شود، سطح مونوکسید کربن می‌تواند به سطوح خطرناک برسد. استنشاق دود در هنگام آتش‌سوزی نیز می‌تواند باعث مسمومیت با مونوکسید کربن شود.

استنشاق گاز سمی

بسیاری از گازهای سمی که می‌توانند باعث مسمومیت سیستمیک شوند، می‌توانند در آتش‌سوزی رخ دهند. محتوای دود تولید شده در حین آتش‌سوزی، مقدار و انواع گازهای سمی تولید شده، غلظت اکسیژن محیط و درجه دمای تشکیل شده به صورت دینامیکی بسته به ویژگی‌های مواد در حال سوختن تغییر می‌کند.

اکثر مرگ‌ومیرهای ناشی از سوختگی و آسیب‌های سمی، به دلیل تنفس گازهای سمی در محیط حاضر به جای خود آتش به وجود می‌آیند. عوامل ایجادکننده آسیب تنفسی می‌تواند خفگی ساده یا شیمیایی یا موادی که باعث تحریک ریوی می‌شوند یا ترکیبی از آنها باشد. علاوه بر این، حلالیت این مواد، کیفیت‌هایی مانند غلظت و مقادیر pH نقش مهمی در وزن تصویر سیستمیک دارند که مستقل از ویژگی‌های فردی قربانیان است. عوامل سمی که از طریق استنشاق وارد بدن می‌شوند از طریق ۴ مکانیسم مختلف عمل می‌کنند.

• با ایجاد التهاب ناشی از تحریک مستقیم ریوی (آمونیاک، کلر، کلرید هیدروژن، فلوراید هیدروژن، سولفید هیدروژن، دی‌اکسید نیتروژن، فسژن، دی‌اکسید گوگرد و…).
• ایجاد خفگی ساده (آرگون، دی‌اکسیدکربن CO2، اتان، هلیوم، هیدروژن، متان، نیتروژن، نئون و غیره).
• ایجاد خفگی شیمیایی (مونوکسید کربن، سیانید هیدروژن، سولفید هیدروژن، متیلن کلر و غیره).
• با ایجاد اثر سمی سیستمیک (کادمیم، جیوه، سنگین فلزات و غیره) در زندگی روزمره، مواد آلی و معدنی قابل‌احتراق (مبلمان، فرش، مواد عایق، وسایل الکترونیکی، مواد مصنوعی، لوازم‌التحریر، مواد تزئینی).

این موارد منبعی از مواد سمی بالقوه است که در مسمومیت نقش دارند. قرارگرفتن در معرض گازهای این مواد نقش مهمی در عوارض و مرگ‌ومیر بیماران سوختگی دارد.

مسمومیت تنفسی با سیانید

سیانید، ماده‌ای است که از احتراق کالاهای خانگی طبیعی یا مصنوعی مانند پلیمرهای مختلف، پلی آکریلونیتریل، کاغذ، پلی‌اورتان، پشم، موی اسب و ابریشم معمولاً به شکل ترکیبات پتاسیم و سدیم یا به‌تنهایی تشکیل می‌شود. کسانی که در آزمایشگاه‌های تولید لاستیک، معدن طلا، صنایع شیمیایی یا عکاسی کار می‌کنند، احتمالاً در معرض خطر قرار می‌گیرند.

استنشاق دود در محیطی که آتش سوزی در آن اتفاق افتاده است به دلیل سطح کم اکسیژن، مسدودشدن آنزیم سیتوکروم اکسیداز که در چرخه اسید تری کربوکسیلیک نقش دارد توسط سیانید نیز باعث خفگی در سطح سلولی می‌شود. در حالی که هیچ نشانه‌ای از سیانوز مشاهده نمی‌شود، هیپوکسی بافتی شدید و اسیدوز لاکتیک رخ می‌دهد.

بسته به میزان مسمومیت، یافته‌ها ممکن است از سرگیجه خفیف، بی‌حالی، حالت تهوع تا گیجی، کما یا مرگ متفاوت باشد. بوی بادام تلخ در تنفس معمول است. یافته‌های بالینی در مسمومیت با سیانید مشابه یافته‌های اضطراب حاد یا مسمومیت با CO است. عدم وجود آزمایشی که بتواند به‌سرعت و با دقت سطح سیانید خون را نشان دهد، تشخیص را دشوار می‌کند. در شرایط عادی، سطح سیانید خون بین ۰.۳-۰.۵ میلی‌گرم در لیتر است. سطح سیانید خون بالاتر از ۱ میلی‌گرم در میلی‌لیتر می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. بیماران زنده مانده با سطوح خونی > 5 mg/ml در مقالات گزارش شده است.

عوامل خطر مسمومیت تنفسی

نوزادان متولد نشده: سلول‌های خون جنین راحت‌تر از سلول‌های خون بزرگسالان مونوکسید کربن را جذب می‌کنند. این می‌تواند نوزادان متولد نشده را بیشتر مستعد مسمومیت با مونوکسید کربن کند.

کودکان: کودکان خردسال بیشتر از بزرگسالان نفس می‌کشند که می‌تواند آن‌ها را مستعد مسمومیت با مونوکسید کربن کند.

سالمندان: افرادی که مسمومیت با مونوکسید کربن را تجربه می‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض آسیب مغزی قرار گیرند.

افراد مبتلا به بیماری مزمن قلبی: افرادی که سابقه کم‌خونی یا مشکلات تنفسی دارند نیز بیشتر در معرض مسمومیت با مونوکسید کربن هستند.

افرادی که مسمومیت با مونوکسید کربن برای آن‌ها باعث بیهوشی شده است: این افراد بیشتر در معرض آسیب هستند.

عوارض مسمومیت تنفسی چیست؟

بسته به درجه و طول مدت قرارگرفتن در معرض، مسمومیت با مونوکسید کربن می‌تواند باعث موارد زیر شود:

• آسیب دائمی مغز
• آسیب به قلب
• مرگ جنین یا سقط جنین
• مرگ

اقدامات احتیاطی برای مسمومیت تنفسی چیست؟

اقدامات احتیاطی ساده می‌تواند به جلوگیری از مسمومیت با مونوکسید کربن کمک کند. وسایلی که با گاز طبیعی در منازل و محل کار استفاده می‌شوند باید هر ساله نگهداری شوند تا از سالم‌بودن آن‌ها اطمینان حاصل شود.

درب گاراژ را قبل از روشن‌کردن ماشین خود باز کنید. هرگز ماشین خود را در گاراژ خود ر‌ها نکنید. وسایل گاز طبیعی باید دارای اکسیژن کافی باشند. مهم است که پنجره‌ها دارای منافذی برای ورود اکسیژن باشند. آن‌ها هرگز نباید بسته شوند. اتاق‌های دارای اجاق‌گاز باید مرتباً تهویه شوند.

دودکش‌ها باید طوری به هم وصل شوند که نشتی به بیرون نداشته باشند. باید با لوله فلزی به بیرون متصل شود تا نشتی نداشته باشد. باید از تمیز و باز بودن دودکش‌ها و لوله‌ها اطمینان حاصل شود.

آبگرمکن‌ها باید مطابق با استاندارد‌ها باشند، در صورت کمبود اکسیژن باید نوع خود خاموش شونده، انتخاب شود. باید مراقب بود که از بخاری‌های سوختی فقط زمانی استفاده شود که کسی بیدار است و پنجره باز است.

علائم مسمومیت با مونوکسید کربن چیست؟

• سردرد کسل‌کننده
• ضعف
• فراموشی
• درد قفسه سینه و تپش قلب
• خواب‌آلودگی
• گیجی
• اختلال توجه
• حالت افسرده
• عدم تحرک
• تحریک
• بی‌قراری، خستگی و آنفولانزا
• سرگیجه
• حالت تهوع یا استفراغ
• شکایت از تنگی نفس
• سردرگمی
• تاری دید، از دست دادن بینایی
• بی اختیاری مدفوع و ادرار
• غش و تشنج
• کما
• ایست تنفسی
• ممکن است از دست دادن هوشیاری وجود داشته باشد.

مسمومیت با مونوکسید کربن می‌تواند خطرناک باشد، به خصوص برای افراد خوابیده و مست. پلیس راهنمایی‌ورانندگی، آتش‌نشانان، افرادی که در گاراژ‌های بسته کار می‌کنند، کسانی که در صنعت فولاد کار می‌کنند، کسانی که در تمیزکردن رنگ‌کار می‌کنند، کسانی که در اتاق دیگ بخار کار می‌کنند و تعمیرکاران خودرو در معرض خطر هستند.

مسمومیت با مونوکسید کربن برای زنان باردار، کودکان زیر ۲ سال، افراد مسن، افراد مبتلا به کم‌خونی، سیستم تنفسی و بیماری قلبی خطر بیشتری دارد.

افراد ممکن است قبل از اینکه کسی متوجه شود مشکلی وجود دارد، آسیب غیرقابل‌برگشت مغزی دریافت کرده و فوت کنند. علائم هشداردهنده مسمومیت با مونوکسید کربن می‌تواند مبهم باشد. با این حال، این یک وضعیت اورژانسی و تهدید‌کننده زندگی است.

چگونه مسمومیت تنفسی تشخیص داده می‌شود؟

انتقال فرد مشکوک به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن به بیمارستان ضروری است. درمان باید بلافاصله شروع شود. همچنین ممکن است برای تأیید تشخیص، آزمایش نمونه خون تجویز شود.

کارکنان بیمارستان ممکن است بخواهند اطلاعات مهمی را از شما بشنوند. آن‌ها ممکن است اطلاعاتی در مورد منابع احتمالی قرارگرفتن در معرض گاز مونوکسید کربن، زمانی که علائم شروع شد، وجود ناراحتی روانی مانند مشکلات حافظه، از دست دادن هوشیاری، بارداری، عادت سیگارکشیدن درخواست کنند.

روش‌های درمانی مسمومیت تنفسی

اولین قدم برای کاهش علائم مسمومیت این است که فوراً به هوای تازه بروید. اگر شما یا اطرافیانتان علائمی مانند سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، تنگی نفس، ضعف، گیجی دارید، باید فوراً به هوای تازه بروید.

راهبردهای درمانی مسمومیت با سیانید

درمان بیمارانی که در معرض مسمومیت با دود از نظر مسمومیت با سیانید قرار گرفته‌اند، سال‌هاست که موضوعی بحث‌برانگیز بوده است. در دهه‌های گذشته، به دلیل عدم وجود مطالعات تصادفی‌سازی‌شده و کنترل‌شده که مصرف پادزهر را گزارش می‌کرد، پذیرفته شد که استفاده از پادزهرها را نمی‌توان توصیه کرد و با ایجاد تثبیت همودینامیک بیماران، امکان حذف کافی کبدی را فراهم کرد.

با این حال، استفاده از پادزهرها با این پیشنهاد که پیامدهای کشنده مربوط به سمیت سیانید را می‌توان با استفاده از پادزهرهای خاص پیشگیری کرد، دوباره مطرح شد. برای این منظور می‌توان از عوامل اتصال مستقیم، عوامل ایجادکننده متهموگلوبینمی و عوامل سولفور کننده استفاده کرد. عوامل اتصال مستقیم ترکیبات کبالت مانند دیکوبالت ادتات (Kelocyanor) و هیدروکسی کوبالامین (Cyanokit) هستند. این عوامل با ترکیب با سیانید و تشکیل کلات عمل می‌کنند. عوارض جانبی مانند سردرد، آلرژی، تغییر رنگ پوست و ادرار، فشار خون بالا و برادی‌کاردی رفلکس ممکن است رخ دهد.

میل ترکیبی متهموگلوبین سیانید بیشتر از هموگلوبین است. دی متیل آمینوفنول، سیانومتهموگلوبین که با القای متهموگلوبینمی با عواملی مانند نیتریت سدیم و تیوسولفات سدیم ایجاد می‌شود، توسط آنزیم میکروزومی روداناز کبدی با کمک سولفات کلوئیدی یا تیوسولفات به تیوسیانات تبدیل شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. در حین استفاده از نیتریت سدیم در طی این روش، توجه به عوارضی مانند افت شدید فشار خون و هیپوکسی شدید ضروری است. برای اتصال بهینه سیانید، سطح متهموگلوبین باید در حدود ۲۰-۳۰٪ نگه داشته شود و از حد بالایی ۴۰٪ هرگز نباید تجاوز کرد. تشکیل تیوسیانات نیز می‌تواند با استفاده از اهداکنندگان گوگرد تسهیل شود.

هنگامی که به بیمارستان می‌روید، درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

تنفس اکسیژن خالص؛ تنفس اکسیژن خالص را می‌توان با ماسکی که روی بینی و دهان شما در اورژانس قرار می‌گیرد، پشتیبانی کرد. این پشتیبانی اجازه می‌دهد تا اکسیژن به اندام‌ها و بافت‌ها برسد. در مواردی که نمی‌توانید خودبه‌خود اکسیژن دریافت کنید، می‌توان با کمک یک دستگاه پشتیبانی اکسیژن برای شما فراهم کرد.

گذراندن زمان در یک محفظه اکسیژن تحت فشار؛ در بیشتر موارد، اکسیژن درمانی هایپرباریک توصیه می‌شود. این درمان شامل تنفس اکسیژن خالص در اتاقی است که فشار هوا دو یا سه برابر بیشتر از حد طبیعی است. این فرآیند جایگزینی مونوکسید کربن با اکسیژن در خون را تسریع می‌کند.

در موارد شدید مسمومیت با مونوکسید کربن می‌توان از اکسیژن درمانی هایپرباریک استفاده کرد. این به محافظت از بافت قلب و مغز که به ویژه در برابر آسیب ناشی از مسمومیت با مونوکسید کربن آسیب‌پذیر است، کمک می‌کند. اکسیژن درمانی هیپرباریک ممکن است برای زنان باردار توصیه شود؛ زیرا نوزادان متولد نشده بیشتر مستعد مسمومیت با مونوکسید کربن هستند.

با توجه به در دسترس‌بودن محدود درمان‌های هدفمند برای آسیب استنشاقی، یک اصل کلیدی حمایت از تنفس است. با مداخله زودهنگام، تجویز اکسیژن ۱۰۰٪، تجویز پادزهر برای عوامل سمی، پشتیبانی تهویه مکانیکی و درمان‌های پزشکی در صورت لزوم ممکن است مورد نیاز باشد.

علاوه بر این، برونش گشادکننده‌ها، عوامل موکولیتیک، ضد انعقادها، عوامل ضدالتهابی نیز استفاده می‌شود. ناهنجاری‌های عصبی و سابقه بی‌هوشی ویژگی‌های بالینی اصلی هستند که برای تعریف سمیت شدید CO استفاده می‌شوند و نشانه‌هایی برای درمان با اکسیژن هیپرباریک (HBO) هستند. علاوه بر این، استفاده از HBO در بیماران مبتلا به هر یک از موارد زیر نشان‌داده‌شده است:

• کسری پایه کمتر از -۲ mmol/L
• سطح CO بیش از ۲۵٪ (یا بیشتر از ۱۵٪ در بارداری، زیرا هموگلوبین جنینی CO را محکم‌تر متصل می‌کند.)
• علائم اختلال عملکرد مخچه
• اختلال عملکرد قلبی عروقی
• اِدم ریوی
• سن بالا
• اسیدوز متابولیک

پذیرش و ترخیص

بیماران با استنشاق دود باید به مدت ۴-۶ ساعت در اورژانس تحت‌نظر باشند. افراد در معرض خطر آسیب کم با علائم حیاتی طبیعی و یافته‌های معاینه فیزیکی، معمولاً می‌توانند با پیگیری دقیق و دستورالعمل‌هایی برای بازگشت در صورت بروز علائم مرخص شوند. بیماران با هر یک از موارد زیر باید برای بستری‌شدن در بیمارستان در نظر گرفته شوند:

• سابقه قرارگرفتن در معرض محیط داخلی برای بیش از ۱۰ دقیقه
• خلط کربن‌دار
• PO2 شریانی کمتر از ۶۰ میلی‌متر جیوه
• اسیدوز متابولیک
• سطح کربوکسی هموگلوبین بالای ۱۵ درصد
• برونکواسپاسم
• ادینوفاژی
• سوختگی مرکزی صورت

پیش‌بینی

بیشتر آسیب‌های ناشی از استنشاق محدود می‌شوند و در عرض ۴۸ تا ۷۲ ساعت بهبود می‌یابند. شدت آسیب مستقیم پارانشیم ریوی به میزان قرارگرفتن در معرض و نوع سموم استنشاقی تولید شده در طی احتراق بستگی دارد. عواقب نادر درازمدت تنگی نای، برونشکتازی، فیبروز بینابینی و برونشیولیت انسدادی است. پیش آگهی مواجه خفیف تا متوسط ​​با بخارات سمی معمولاً بسیار خوب است و نتیجه معمول بهبودی کامل بدون عواقب است. با قرارگرفتن در معرض شدیدتر، ریه‌ها می‌توانند به‌شدت آسیب ببینند و فیبروز مزمن ریوی ممکن است ایجاد شود.